Regionalni inovacioni forum Svjetske banke u Bratislavi – masterklas za inovacije

Svjetska banka i Vlada Republike Slovačke su u periodu od 22-25. marta u Bratislavi organizovale Regionalni inovacioni forum Evrope i Centralne Azije, sa ciljem da unaprijede sistemski dijalog o politikama koje se odnose na inovacije i napredne tehnologije a zarad unapređenja regionalne povezanosti, kreiranja poslova i ekonomskog rasta. Očekivanja od foruma su bila da:

• Unaprijedi javno-privatni dijalog i učenje o inovacijama i inovacionim politikama te podstakne povezivanje kolega;
• Vodi i promoviše reformsku agendu o inovacijama kako bi se unaprijedili inovacioni ekosistemi na nivou regija i država; i
• Ojača koordinaciju donatora, regionalnih organizacija i Svjetske banke u vezi sa inovacijama i investicijama u inovacije u regiji ECA.

Predstavnica Ministarstva nauke, Branka Žižić, učestvovala je na forumu koji je bio svojevrsni „masterklas“ iz inovacija i ovim putem prenosi akcente.

Brojni eksperti Svjetske banke, kao i globalni lideri u oblasti inovacija razmjenjivali su mišljenja u brojnim i intenzivnim plenarnim dijalozima u koje su se pitanjima i daljom razmjenom tokom pauza i druženja uključivali i ostali učesnici, predstavnici vlada i biznisa iz zemalja Centralne i Istočne Evrope i Srednje Azije. Pokazalo se da su inovacija vruća tema na agendama svih ovih zemalja a da su one u različitim mjerama odmakle u razvoju inovacionih ekosistema te da je uzajamno učenje veoma korisno imajući u vidu slično istorijsko nasljeđe ove dvije regije.

U uvodnom izlaganju Siril Miler je iznio nekoliko važnih činjenica proisteklih iz skorašnjih istraživanja, koja treba uzeti u obzir kad se osmišljavaju inovacione politike, poput: neke od postojećih paradigmi o inovacijama možda nisu tačne; teško je koristiti naučno nasljeđe (npr. post-komunističkih zemalja) kako bi se poduprle inovacije; preduzeća u CEE regiji (Centralna i Istočna Evropa) imaju specifičan modus ponašanja – ne ponašaju se niti kao zapadni takmaci, niti kao firme u njihovim zemljama iz prošlosti, one više vole da se povezuju nego da se takmiče među sobom. Naglasio je da tri faktora moraju da se uspostave: solidna baza (poslovno okruženje), produktivni pojedinci i privlačna tržišta.

Vasil Hudak iz Evropske investicione banke naglasio je kako postoji velika tržišna šupljina u inovacijama u Evropi (300 milijardi dolara godišnje) i da evropske zemlje treba da razviju politike koje će privući preduzeća da popune ovu prazninu. Važno je da javni sektor svojim intervencijama ne potisne mogućnosti finansiranja iz samog privatnog sektora (crowding-out), već da pomogne u smanjenju rizika, kreditiranju isl. U tom smislu su gradovi veoma važi akteri, kao mašine za pokretanje inovacija.

Inspiraciju je učesnicima foruma donio Nikolas Han sa Singularity univerziteta u SAD, govoreći o eksponencijalnom rastu savremenih tehnologija i generalno promjena u svijetu te neusklađenosti našeg načina razmišljanja i poslovanja. Činjenica je da će za nekoliko godina 5 milijardi ljudi imati pristup internetu i da svaka tehnologija bazirana na IT podliježe mogućnosti eksponencijalnog rasta. Naglasio je da su ekspertska predviđanja vrlo često netačna i da je sve veća važnost nauke o podacima koji na egzaktan način mogu da predvide trendove i učine planiranje efikasnim. Dati su primjeri zemalja koje razvijaju specifične politike kako bi privukle inovativne biznise, npr. Švajcarska koju nazivaju „Cripto Valley“ pa čak i Ruanda za inovacije bazirane na dronovima koristeći prednosti svoje topografije. Pozvao nas je da provjerimo koliko smo sposobni da inoviramo putem Berkeley Innovation Index.

Vilijam Maloni predstavio je svoju knjigu „Innovation Paradox“ u kojoj je pokazao da ekonomski zakon za koji se do nedavno mislilo da je opštevažeći, a to je da se povraćaj od investicije u tehnologiju povećava sa geografskom udaljenošću od mjesta kreiranja tehnologije, nije tačan. Nakon određene granice, povraćaj počinje da se rapidno smanjuje, jer u zemljama niskog prihoda uvećavaju se tržišni gubici zato što ne postoje potrebni komplementarni faktori za tehnologiju (broj naučnika i inženjera, administrativni kapaciteti, menadžerski kvalitet isl).

Sergej Gurijev govorio je o tzv. „klopci srednjeg prihoda“, jer postoji dosta jasan način kako ekonomija prelazi iz nivoa niskog prihoda ka srednjem prihodu, dok je prelazak iz srednjeg ka visokom težak. Glavni izazov je kako kreirati privredu visoke dodate vrijednosti, visokog ulaganja u istraživanje i inovacije, patentiranja. U regionu koji je bio fokus foruma, prema istraživanjima, manje od 1% preduzeća inovira sa proizvodima koji su novi za međunarodno tržište, već uglavnom uvoze, adaptiraju inovativne proizvode. U Izraelu, takvih je 5% preduzeća. Glavno kamenje spoticanja koje pogađa inovativne firme više nego ostale su: potrebne vještine zaposlenih, korupcija i dostupnost finansija.

Roman Arjona Gracia, glavni ekonomista u Direktoratu za istraživanje i inovacije EK, predstavio je nedavni izvještaj „Science, Research and Innovation Performance of the EU“. Naglasio je da javne politike za inovacije nemaju jasno definisan paket mjera, politike su vrlo složene, između ostalog jer često više tehnologija ulazi u jednu inovaciju itd. Podsjetio je na neke poznate podatke poput toga da 7% svjetske populacije koja živi u Evropi proizvodi 33% svjetskih visokorangiranih naučnih publikacija, a da je u samo 15 „unicorn“ kompanija osnivačima alma mater neki evropski univerzitet, dok je za 146 kompanija to neki od američkih univerziteta. Interesano je bilo i njegovo zapažanje da Evropljani loše komuniciraju o tome zašto treba investirati u istraživanje i inovacije, te da u proces inovacija treba participativno uključiti kompletno društvo.

Suzana Boras sa Biznis škole u Kopenhagenu govorila je o holističkoj inovacionoj politici, koja bi započinjala od stvarnih problema u društvu a ne od trenutno popularnih oblasti i uskih fokusa. Potrebna je izražena analitička sposobnost vladine administracije a postavlja se pitanje da li ovakvi kapaciteti postoje.

Pokrenuta su i pitanja pravilnih regulativa, jer inovatori ne žele nultu regulativu već dobru regulativu. Aktuelan je bio primjer odavanja podataka od strane Fejsbuka, koji je djelovao u nedostatku regulative koja bi korisnike štitila od neželjenih posljedica i rizika tehnologija i inovacija.

U ostalim segmentima foruma primjere politika, uspješnih projekata ili biznisa predstavili su predstavnici raznih zemalja i regiona CEE regije.

Učesnici iz Jermenije, na primjer, ukratko su poredstavili svoju nacionalnu politiku „Digital Armenia“ kojom snažno kreiraju industrijsku potražnju za privatni sektor. U kratkom vremenu kreirano je 100 novih startapova, zahvaljujući poreskoj politici i javno-privatnom partnerstvu.

Naglašena je važnost „data-scientista“ za budući razvoj tehnologija i inovacija i veliki nedostatak ovog profila na globalnom tržištu rada.

Predstavnici Ukrajine predstavili su kako se nevladin sektor, programeri koji u njemu djeluju, uključuje u unapređenje javnih usluga besplatno kreirajući open government internet platforme, za npr. javne nabavke (Prozzoro), National Open Data Portal, portal za participativno kreiranje opštinskih budžeta itd.

Treći dan foruma bio je predviđen za terenske posjete i to firmi GA Drilling u Bratislavi, kolaborativnom prostoru Binarium u Bratislavi i Pilotfabrik 4.0 Tehničkog univerziteta u Beču.
Dodatne informacije o forumu, kao i više blogova predstavnika SB, uskoro će biti dostupne na veb sajtu Svjetske banke http://www.worldbank.org/en/events/2017/11/10/regional-innovation-forum

Za produbljivanje:
• Report „Growing United“
• Innovation Paradox
• Trouble in the Making? - Future of Manufacturing Report
• Science, Research and Innovation Performance of the EU
• Berkeley Innovation Index
• https://www.gadrilling.com/
• https://www.binarium.sk/
• http://pilotfabrik.tuwien.ac.at/