Analiza konsolidovane javne potrošnje za drugi kvartal 2020. godine

JAVNE FINANSIJE

Nakon pozitivnih makroekonomskih kretanja u 2019. i početkom 2020. godine kao i uspješno sprovedene fiskalne konsolidacije, kojom je unaprijeđena fiskalna pozicija, Crna Gora se u martu mjesecu suočila sa pandemijom virusa COVID-19, koja je opredijelila ekonomska kretanja u dosadašnjem periodu godine.

U cilju ograničavanja negativnih posljedica pandemije po zdravlje stanovništva, Nacionalno koordinaciono tijelo za zarazne bolesti donijelo je niz naredbi, mjera i preporuka koje su omogućile stavljanje epidemije pod kontrolu. Sa druge strane, sprovođenje mjera usmjerenih na zaštitu zdravlja stanovništva, kao i prekid međunarodnog putničkog saobraćaja, uzrokovalo je značajno ograničenje ekonomske aktivnosti, a što je za posljedicu imalo i pad naplate prihoda budžeta. U isto vrijeme, potreba dodatnog finansiranja zdravstvenog sistema kao i implementacija mjera usmjerenih na pomoć privredi i građanima u suočavanju sa negativnim posljedicama pandemije uzrokovalo je potrebu preraspodjele unutar javne potrošnje kako bi se u uslovima značajnog pada prihoda obezbijedila likvidnost budžeta odnosno redovno servisiranje svih javnih funkcija države i paketa mjera pomoći privredi i građanima. U tom cilju, revidirani su planovi prihoda i rashoda kroz usvojeni Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o budžetu za 2020. godinu koji je donešen u junu mjesecu.

Kako bi se ograničili negativni efekti pandemije na privredu i građane, Vlada Crne Gore donijela je tri paketa mjera. Prvi paket mjera donešen 19. marta bio je interventnog karaktera, usmjeren na pružanje pomoći najugroženijim kategorijama stanovništva i stvaranje uslova za likvidnost privrede i Budžeta, a dominantno su ga karakterisale sljedeće mjere:

• - isplata jednokratne pomoći najugroženijim kategorijama korisnika socijalnih davanja i penzionerima;
• -             mogućnost odlaganja kreditnih obaveza prema Investiciono-razvojnom fondu, kao i mogućnost odlaganja obaveza po osnovu poreza na dohodak fizičkih lica i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, kao i obaveza po osnovu Zakona o reprogramu poreskih potraživanja;
• - hitna kreditna podrška Investiciono-razvojnog fonda za one grane privrede koje su najteže pogođene usljed zabrane rada;
• -         odlaganje svih nemandatornih rashoda od strane potrošačkih jedinica i privrednih društava u većinskom vlasništvu države kako bi se obezbijedila likvidnost Budžeta u periodu značajnog pada ekonomske aktivnosti i posljedično tome prihoda budžeta;
• - održavanje kontinuiteta u izvođenju kapitalnih projekata kroz obezbijeđeno avansno plaćanje izvođačima radova i izvršiocima usluga angažovanim na ovim projektima.

Drugi paket mjera usvojen 24. aprila bio je usmjeren na stvaranje uslova za očuvanje radnih mjesta i brži oporavak ekonomije. U tom cilju mjere su kreirane u formi direktnog subvencionisanja zarada zaposlenih, pri čemu je visinu subvencija opredjeljivalo da je privrednim subjektima kao korisnicima subvencija obavljanje djelatnosti bilo: zabranjeno odnosno ograničeno, pri čemu su posebno targetirani turizam i poljoprivreda kao strateške grane ekonomije Crne Gore. Takođe, u cilju obezbjeđivanja likvidnosti privrede, u kontinuitetu je pružana finansijska podrška kroz povoljne kreditne linije Investicionog razvojnog fonda, kao i definisan ažurniji povraćaj PDV-a i produžavanje limita carinske garancije za odloženo plaćanje carinskog duga. Kao i u okviru prvog paketa mjera, isplaćena je jednokratna pomoć ugroženim kategorijama stanovništva koja se zbog negativnih posljedica epidemije nalazi u stanju socijalne potrebe, a koja nije bila obuhvaćena prvim setom mjera.

Treći paket mjera usvojen 23. jula sadrži kratkoročne i dugoročne mjere umjerene na oporavak privrede Crne Gore kroz diversifikaciju privrede i povećanje domaće proizvodnje. Prepoznate su ključne sektorske politike u saradnji sa privredom (IT sektor, turizam, poljoprivreda i industrija uključujući energetiku) i razrađene kroz novi koncept brzih prodora. Vrijednost trećeg paketa procijenjena je na nivo od preko 1,0 mlrd.€.

Javni prihodi u periodu januar – jun 2020. godine iznosili su  837,1 mil.€ ili 18,2% procijenjenog BDP-a (4.607,3 mil. €). U odnosu na planirane, prihodi su manji za 9,6 mil.€ ili 1,1%.  Poredeći sa uporednim periodom prethodne godine, naplata prihoda je manja za  94,2 mil. € ili 10,1%, uslijed pada ekonomske aktivnosti uzrokovane pandemijom virusa COVID-19.

Javna potrošnja u periodu januar – jun 2020. godine iznosila je  1.054,5 mil.€ ili 22,9% BDP-a, i manja je za 3,6 mil.€ ili 0,3% u odnosu na plan, dok je u odnosu na isti period prethodne godine veća za 84,5 mil.€ ili 8,7%, uslijed potrebe dodatnog finansiranja zdravstvenog sistema kao i implementacije mjera usmjerenih na pomoć privredi i građanima.

Polazeći od kretanja prihoda i rashoda, u periodu januar – jun 2020. godine, ostvaren je deficit javnih finansija u iznosu od  217,4 mil. € ili 4,7% BDP-a, što je za 5,9 mil.€ ili 2,8% više u odnosu na planirani.

U prilogu: Analiza konsolidovane javne potrošnje za II kvartal 2020. godine.docx