Shodno članu 79 Zakona o državnoj upravi i člana 12 Uredbe o izboru predstavnika nevladinih organizacija u radna tijela organa državne uprave i sprovođenju javne rasprave u pripremi zakona i strategija u vezi člana 32a Zakona o nevladinim organizacijama, Ministarstvo ekologije prostornog planiranja i urbanizma objavilo je Javni poziv za konsultovanje sa zainteresovanim nevladinim organizacijama koje se bave licima sa invaliditetom u cilju sačinjavanja Sektorske analize za utvrđivanje predloga prioritetnih oblasti od javnog interesa i potrebnih sredstava za finansiranje projekata i programa nevladinih organizacija u navedenoj oblasti. Konsultacije su realizovane u periodu od 01. marta do 23. marta 2021. godine u okviru kojih su nevladine organizacije NVO “Udruženje roditelja djece sa teškoćama u razvoju – Podgorica” i NVO„Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore” dostavila svoje predloge i sugestije. NVO „Udruženje paraplegičara Podgorice“ pozdravilo je aktivnosti na izradi Sektorske analize i nije imalo konkretnih primjedbi i sugestija na Nacrt.
Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma razmotrilo je pristigle predloge i sugestije i sačinilo slijedeće odgovore:
Predlozi i sugestije NVO “Udruženje roditelja djece sa teškoćama u razvoju-Podgorica i odgovori MEPG
1. Da se u Nacrtu sektorske analize razmotre mogućnosti da se kroz projekte NVO, mogu finasitati i aktivnosti koje bi se odnosile na izradu i postavljanje tabli u turističkim predjelima (posebno u seoskom i planinskom području) koje bi omogućavale lakšu orijentaciju u prostoru licima sa invaliditetom i ostalim posjetiocima prilikom posjeta turističkim krajevima Crne Gore.
Sugestija se ne prihvata.
Izrada i postavljanje tabli u turističkim predjelima nije u nadležnosti ovog ministarstva, već u nadležnosti Ministarstva ekonomskog razvoja u čijoj nadležnosti je oblast turizma.
2. Takodje predlažu da se razmotri mogućnost da se kroz projekte nevladinih organizacija mogu finasirati aktivnosti na adaptaciji pojedinih zapuštenih objekata u javnoj upotrebi koje bi mogli koristiti organizacije lica sa invaliditetom.
Sugestija se ne prihvata.
Finasiranje aktivnosti na adaptaciji pojedinih zapuštenih objekata u javnoj upotrebi koje bi mogle koristiti organizacije lica sa invaliditetom nije u nadležnosti ovog ministarstva već u nadležnosti Ministarstva finansija i socijalnog staranja.
Komentari i sugestije UMHCG i odgovori MEPG-a
1. U dijelu Opisa trenutnog stanja/Opisa problema pored objekata važno je naglasiti i obuhvatiti i okruženje jer pristupačnost u dijelu fizičke pristupačnosti obuhvata javne površine i javne objekte i objekte u javnoj upotrebi, pa tako i Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata tretira i ovaj segment pristupačnosti. Osim vlasnika objekata, kao odgovornih za primjenu zakona, odnosno omogućavanje pristupačnosti potrebno je prepoznati i pružaoce javnih usluga koji su smješteni u određenim objektima pa su samim tim i oni (a ne samo vlasnici) objekta i usluge koje pružaju dužni učiniti dostupnim za sve, odnosno pristupačnim za osobe s invaliditetom (Konvencija UN o pravima OSI, Zakon o zabrani diskriminacije lica sa invaliditetom).
Takođe, evidentan je (pa isti treba i istaći) problem zakonskog nedefinisanja, i samim tim nerazumijevanja i pogrešne primjene načela razumnih adatacija/razumnog prilagođavanja koje u postojećim crnogorskim propisima nije definisano ili je definisano na način koji nije usklađen s Konvencijom UN o pravima OSI i Opštim komentarom broj 2 Komiteta UN o pravima osoba s invaliditetom, u vezi sa članom 9 Konvencije.
Pored značaja pristupačnosti o kojoj određene ciljne grupe treba informisati i edukovati treba naglasiti i važnost pristupačnosti za osobe s invaliditetom jer naša iskustva ukazuju da stručna i laička javnost ne cijeni dovoljno ovo pitanje i pravo OSI, pa samim tim izostaju adekvatne akcije u praksi.
Takođe, Strategiju za integraciju lica sa invaliditetom 2016 - 2020 treba izbrisati i ne pominjati imajući u vidu da je istekao rok njenog važenja, a poslednji Izvještaj je usvojen još u I kvartalu 2020. prema tome dokument nije relevantan posebno imajući u vidu da će se projekti finansirani kroz konkurs koji slijedi nakon usvajanja Odluke realizovati u 2021, eventualno i 2022. S druge strane, smatramo važnim pozivanje na Akcioni plan za realizaciju preporuka Komiteta UN o pravima OSI imajući u vidu da je njegovo usvajanje planirano Programom rada Vlade za 2021.”
Sugestija se delimično prihvata i ugrađuje.
Prihvata se sugestija u dijelu da, Strategiju za integraciju lica sa invaliditetom 2016 - 2020 treba izbrisati i ne pominjati imajući u vidu da je istekao rok njenog važenja, a poslednji Izvještaj je usvojen još u I kvartalu 2020. Prema tome dokument nije relevantan posebno imajući u vidu da će se projekti finansirani kroz konkurs koji slijedi nakon usvajanja Odluke realizovati u 2021, eventualno i 2022.
Takođe, prihvata se i ugrađuje sugestija da ”treba naglasiti i važnost pristupačnosti za osobe sa invaliditetom”.
Ostali dio sugestija se ne prihvata.
Pozivanje na Akcioni plan za realizaciju preporuka Komiteta UN o pravima OSI ne može se prihvatiti, imajući u vidu da isti još nije usvojen.
Dalje, Zakonom o planiranju prostora i izgradnji objekata ("Službeni list Crne Gore", br. 64/17, 44/18, 63/18, 82/20) definisan je pojam objekta. U članu 5 tačka 14 definisano je da je „objekat prostorna, funkcionalna, konstruktivna, arhitektonska, estetska, tehničko-tehnološka ili biotehnička cjelina sa ili bez instalacija, postrojenja i opreme koja se u njega ugrađuje (zgrade, inženjerski objekti, javne zelene površine, groblja i dr.)”, tako da je pojam javne površine već obuhvaćen kroz pojam „objekta“ te stoga nema potrebe posebno naglašavati.
Istim članom navedenog zakona definisano je da je vlasnik objekta u javnoj upotrebi dužan da obezbijedi pristup, kretanje i boravak lica smanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom, tako da Zakon nije prepoznao obavezu pružaoca javnih usluga koji su smješteni u određenim objektima da učine dostupnim, odnosno pristupačnim objekte u kojima su smješteni. Kroz tekst Analize koristi se pojam vlasnik/korisnik objekta.
Pojam razumnih adatacija/razumnog prilagođavanja nije definisan Zakonom o planiranju prostora i izgradnji objekata.
2. U segmentu Podaci (analize, studije, statistički izvještaji, itd.J koji pojašnjavaju navedeni problem potrebno se pozvati i na nova relevantna istraživanja i podatke NVO. U tom smislu ukazujemo na Brošuru o pravima OSI u oblasti saobraćaja s posebnim akcentom na bezbjednost i pristupačnost javnog saobraćaja/semafor/ koja se u jednom značajnom segment bavi pristupačnošću objekata i površina koje se koriste u službi saobraćaja (a ne samo prevoznih sredstava i usluga), a čije je standarde definisao Pravilnik o bližim uslovima i načinu prilagođavanja objekata za pristup i kretanje lica samanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom
Sugestija se ne prihvata
Ovo ministarstvo uradilo je Pravilnik o bližim uslovima i načinu prilagođavanja objekata za pristup i kretanje lica samanjene pokretljivosti i lica sa invaliditetom, kojim su definisani standardi pristupačnosti objekata i površina koje se koriste u službi saobraćaja, ali za primjenu navedenog pravilnika nadležno je Ministarstvo kapitalnih investicija u čijoj nadležnosti je i saobraćaj.
3. Zbog preciznosti smatramo prvi Strateški cilj Javnog konkursa treba preformulisati na predloženi način:
Opšti cilj: omogućavanje potpune ravnopravnosti lica sa invaliditetom sa drugim licima u skladu sa načelima UN Konvencije o pravima lica sa invaliditetom, Ustavom Crne Gore i zakonom je pretenciozan i neostvarljiv i za narednih decenicju pa ga je potrebno preformulisati u Doprinos povećanju ravnopravnosti lica sa invaliditetom sa drugim licima u skladu sa načelima UN Konvencije o pravima lica sa invaliditetom, Ustavom Crne Gore i zakonom;
Sugestija se prihvata i ugrađuje
4. Na kraju, dajemo podršku predviđenom broju očekivanih projekata imajući u vidu da smo i ranije dali komentar da ovako detaljna i važna oblast zahtijeva i optimalna finansijska sredstva kako bi se postigao očekivani ishod i postigao adekvatan uticaj. Smatramo da je svrsishodnije podržati pet finansijski srednjih projekata, nego 10-15 projekata finansijski malog obima, a Ministarstvo na osnovu prethodne saradnje već zna koje organizacije imaju kapacitet za sprovođenje projekata pa ne postoji rizik od ishoda.
Navedeno je konstatacija.