Radi zaštite javnog zdravlja vrši se sistematsko praćenje i otkrivanje prisustva rezidua zabranjenih i nedozvoljenih supstanci radi praćenja pravilne upotrebe kod životinja i dozvoljenih veterinarskih ljekova radi praćenja poštovanja karence u jestivim organima i sekretima i ekskretima životinja.
Evropska Unija (u daljem tekstu: EU) zahteva od svih zemalja članica EU ujednačeni način praćenja rezidua, jer se tako ispunjava jedan od preduslova za osiguranje bezbjedne hrane na tržištu EU. Na istim osnovama, Evropska Komisija (EK) zahtjeva i da svaka Treća zemlja uključujući i Crnu Goru koja izvozi životinje i/ili proizvode životinjskog projekla koji se koriste za ishranu ljudi, dokaže da sprovodi usklađen plan kontrole rezidua farmakološki aktivnih supstanci, kao i zemlje članice. Ovaj plan mora da sadrži i plan kontrole pesticida i kontaminenata u životinjama i/ili proizvodima životinjskog projekla koji se koriste za ishranu ljudi.
U skladu sa Zakonom o veterinarstvu držaoci životinja, veterinarsko osoblje i subjekti u poslovanju hranom koji obavljaju djelatnost proizvodnje hrane životinjskog porijekla dužni su da sprovode propisane preventivne mjere prilikom upotrebe veterinarskih ljekova i drugih supstanci koje se mogu prenijeti na hranu životinjskog porijekla i da u periodu karence sprovode odgovarajuće mjere radi sprječavanja pojave nedozvoljenih rezidua u hrani životinjskog porijekla.
Zabranjeno je stavljati u promet hranu životinjskog porijekla namijenjenu za javnu potrošnju koja sadrži ili sadrži u količinama većim od dozvoljenih rezidue.
Životinje namijenjene klanju mogu se otpremati u klanicu samo ako ih prati dokumentacija kojom se potvrđuje da nijesu bile tretirane zabranjenim supstancama, a u slučaju liječenja da je protekao propisani period karence.
Mjere sistematskog praćenja (monitoring rezidua), uslovi i način sprovođenja mjera koje se preduzimaju kada se utvrdi da je količina rezidua veća od maksimalno dozvoljene propisane su Pravilnikom o monitoringu rezidua u životinjama i proizvodima životinjskog porijekla, na linku: https://www.gov.me/dokumenta/977d6fb5-6853-45d9-8f36-3a8ec791d556.
Zabranjene supstance, maksimalno dozvoljene količine rezidua u izlučevinama i tjelesnim tečnostima živih životinja, organima i tkivima zaklanih životinja i proizvodima životinjskog porijekla, način uzimanja uzoraka, metode laboratorijskih analiza rezidua propisane su Pravilnicima:
Monitoring rezidua sprovodi se u skladu sa:
1) Planom kontrole zasnovanom na riziku;
2) Nasumičnim planom kontrole;
3) Planom kontrole zasnovanom na riziku za pošiljke iz uvoza.
Plan kontrole zasnovan na riziku se priprema i realizuje svake godine u periodu od marta tekuće do marta naredne godine. Izvještaj o rezultatima iz prethodne godine i planovi za tekuću godinu se šalju EK za odobravanje (do 31. marta) i u skladu sa razultatima zemlja i proizvodi se odobravaju za izvoz na tržište EU.
Plan donosi Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, a priprema ga i realizuje Uprava. Planovi i rezultati programa redovno se šalju EK i Evropskoj agenciji za bezbejdnost hrane (EFSA) i nalaze se u dokumentima u prilogu.
U 2024. godini, u skladu sa novim pravilnikom koji je donešen i koji je u potpunosti harmonizovao nacionalno zakonodavstvo u oblasti službenih kontrola rezidua veterinarskih ljekova i zabranjenih supstanci, pripremljen je i dodatni program monitoringa – plan kontrole za pošiljke iz uvoza za 2024. godinu. Uzorkovanje i analiza uzoraka na rezidue veterinarskih ljekova za pošiljke iz uvoza vršila se na sledećim proizvodima: meso goveda, ovaca, svinja, živine, proizvode akvakulture, jajima, medu i mlijeku na svim graničnim prelazima. Program se realizuje do kraja februara 2025. godine.
Plan donosi Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, a priprema ga i realizuje Uprava. Rezultati programa se šalju Evropskoj agenciji za bezbjednost hrane (EFSA).
Laboratorija koja vrši analize i metode analize
Laboratorija koja vrši ispitivanje uzoraka uzetih za sprovođenje Plana je Centar za ekotoksikološka ispitivanja (CETI). Sve metode koje se koriste za ispitivanje uzoraka moraju biti validovane u skladu sa zahtjevima Pravilnika o metodama kontrole rezidua u životinjama i proizvodima životinjskog porijekla “Službeni list CG”, broj 82/23). Za metode i analize za koje CETI nije sproveo validaciju, CETI podugovara laboratorije iz okruženja: Veterinarski Hrvatski Institut (Zagreb) i Institut za tehnologiju i higijenu mesa (ITHM, Begorad).
Najčešće neusaglašenosti se odnose na prekoračenje nivoa mikotoksina u mlijeku. U slučaju neusaglašenih nalaza sprovode se mjere utvrđene Zakonom o veterinarstvu, Zakonom o bezbjednosti hrane i pravilnikom o Pravilnikom o monitoringu rezidua u životinjama i proizvodima životinjskog porijekla.
Korisni linkovi: