Šta je interoperabilnost?

Interoperabilnost je sposobnost različitih heterogenih sistema da rade zajedno, kako bi informacije između njih mogle biti razmjenjivane.

Ovaj pojam podrazumijeva funkcionalnost elektronskih registara i informacionih sistema koja omogućava međusobnu razmjenu dokumenata i podataka u elektronskom obliku preko Jedinstvenog sistema za elektronsku razmjenu podataka.

Zakon o elektronskoj upravi dao je normativni okvir za uvođenje interoperabilnosti registara.

Zakon o upravnom postupku je dao dodatni impuls odredbom da nijedan dokument koji se može dobaviti elektronskim putem iz službenih evidencija podataka, građanin ne mora više da dostavlja prilikom podnošenja zahtjeva za ostvarivanje svojih građanskih prava.

Šta je JSERP?

Unapređenje usluga koje pružaju organi, počinje sa unapređenjem interne komunikacije između državnih organa i organa državne uprave. Uspostavljanje i međusobno povezivanje odgovarajućih registara pruža mogućnost za najracionalniji tok podataka od mjesta na kojem podaci nastaju do krajnjih tačaka na kojim se ti podaci koriste.

Uspostavljanjem Jedinstvenog sistema za elektronsku razmjenu podataka (JSERP) između državnih organa i organa državne uprave, u prethodnom periodu je pokrenuta razmjena podataka, a sve u cilju stvaranja boljih uslova za rad efikasne javne uprave i eliminisanja barijera za dalji razvoj elektronske uprave u Crnoj Gori.

JSERP sistemom se omogućava i obezbjeđuje razmjena podataka između više različitih informacionih sistema državnih organa i organa državne uprave, nezavisno od njihove kompatibilnosti.

Razmjena podataka podrazumijeva pristup tim podacima, uvid u podatke, preuzimanje i davanje podataka na korišćenje.

JSERP se oslanja na government service bus (GSB) magistralu za razmjenu podataka, za davanje ili konzumaciju podataka iz različitih izvora.

Sistem omogućava razmjenu podataka Između organa na unificiran način preko jednog kanala umjesto dosadašnje razmjene koja je bila na principu “peer to peer” što znači da su organi razmjenjivali podatke preko zasebnih pojedinačnih kanala.

Ciljevi JSERP-a su da se:

• pojednostave procedure razmjene;
• redukuje unos podataka, eliminacija njihovog multipliciranja putem ponovnog unosa;
• poveća transparentnost organa javne uprave  u smislu davanja na uvid informacija (autentični, odnosno izvorni podaci);
• unaprijedi sveukupna djelotvornost javne uprave.

Sadržaj sistema za elektronsku razmjenu

Jedinstveni sistem za elektronsku razmjenu podataka sadrži: evidenciju elektronskih registara i informacionih sistema, elektronskih usluga i semantičkih standarda zapisa podataka.

Elektronska usluga je skup tehničko-tehnoloških procesa koji objezbjeđuju organima razmjenu podataka preko JSERP-a.

Semantički standard zapisa podataka definiše standard zapisa podataka koji je nezavisan od pojedinog elektronskog registra i informacionog sistema, a sadrži preciznu definiciju značenja svakog pojedinog podatka, kao i definiciju načina zapisa podatka u strukturiranom podatku.

Koja je uloga JSERP-a?

1. Centralizaciju web servisa, formiranjem jedne pristupne tačke za pregled svih prijavljenih web servisa institucija. To znači laka dostupnost postojećih web servisa koji su već razvijeni, ili  servisa koji će tek biti razvijeni u institucijama;
2. Očuvanje integriteta podataka tokom procesa razmjene između institucija. Podaci se ne smiju mijenjati tokom prenosa, a arhive (logovi razmjene podataka) moraju biti u institucijama;
3. Održavanje bezbjednosti podataka tokom procesa razmjene između institucija. Podatke ne  smije da vidi treća strana ili neovlašćeni korisnik.

Koji su benefiti?

• poboljšava se interoperabilnost na procesnom, semantičkom i tehnološkom nivou;
• poboljšava se pristup podacima, informacijama;
• skraćuje se vrijeme neophodno za razmjenu podataka;
• poboljšavaju se tokovi procesa i njihova efikasnost;
• podaci se unose jednokratno u sistem;
• poboljšava se tačnost registara, postojeće greške se ažuriraju kroz sistem;
• eliminišu se skupa i nefleksibilna pojedinačna rješenja.

Kako aplicirati za pristup?

Prva i osnovna aktivnost koju je potrebno uraditi jeste kontaktiranje Ministarstva javne uprave (MJU) od strane institucije radi spajanja na JSERP. Nakon što institucija pokrene upit ka MJU, ovlašćeni službenici iz MJU šalju dokumentaciju kao i sve formulare instituciji, dok institucija treba da delegira najmanje dvije osobe koje će pohađati obuku (IT administratora i Pravnika).

Ukoliko je institucija Provajder podataka, pretpostavka je da je već uspostavila web servis za davanje podataka na korišćenje.

Svaka institucija koja ima neki IT sistem i na neki način već razmjenjuje podatke sa drugim institucijama putem web servisa trebalo bi da je već prijavljena u Metaregistar, tj. registar svih elektronskih servisa na nivou svih institucija u Crnoj Gori.

Ukoliko će institucija samo da preuzima podatke (Konzumer) preko JSERP-a, pretpostavka je da je spremna da vrši upit preko web servisa.

Spremnost da se izvrši upit se sastoji od prvenstveno takozvanog domenskog znanja, tj u znanju šta podaci koje Konzumer crpi od Provajdera znače, kao i kako da ih iskoristi u svom sistemu.

Organ koji nije na mreži državnih organa, obezbjeđuje enkriptovanu konekciju prema JSERP-u:

1. Preko VPN naloga
2. Preko VPN tunela
3. Preko pomoćne krajnje tačke (virtuelna mašina)
4. Ostalo (MPLS, optika ili neki drugi siguran način pristupa mreži državnih organa).

Sigrnosni aspekt je veoma važan za razmjenu podataka, i obično se rješava upotrebom elektronskog certifikata koji izdaje MJU. U sklopu davanja podataka na korišćenje, obavezno je koristiti neki oblik enkripcije radi zabrane takozvanog „prisluškivanja“ na mrežnom nivou. Za to se najčešće koristi HTTPS saobraćaj za šta je potreban SSL (serverski) certifikat izdat od strane MJU. Neki web servisi zahtjevaju da se i klijent, t.j. Konsumer identifikuje sa svojim klijentskim (korisničkim) certifikatom, kojeg takođe izdaje MJU. U oba slučaja potrebno je obratiti se MJU sa zahtjevom za izdavanje elektronskog certifikata.