Nova odluka Evropskog suda za ljudska prava u odnosu na Crnu Goru

Dana 12. januara 2023. godine, Evropski sud za ljudska prava donio je jednoglasno ODLUKU u odnosu na Crnu Goru u predmetu Kandić protiv Crne Gore (predstavka br. 8296/18) i odlučio da predstavku izbriše sa liste predmeta u skladu sa članom 39 Konvencije, budući da su strane u postupku postigle prijateljsko poravnanje, nakon što se uvjerio da je prijateljsko poravnanje zasnovano na poštovanju ljudskih prava zajemčenih Konvencijom i Protokolima uz nju i da ne postoje razlozi koji bi opravdali dalje ispitivanje predstavke.

Navedenom odlukom Crna Gora obavezana je da plati podnosiocu predstavke iznos od 2.000,00 € (dvije hiljade eura) na ime naknade nematerijalne štete i troškova i izdataka, da obezbijedi izvršenje domaće sudske odluke i da plati sve troškove domaćeg izvršnog postupka.

Evropski sud komunicirao je Vladi Crne Gore pritužbe podnosioca predstavke na osnovu člana 6 stav 1 Konvencije (pravo na pravično suđenje), u vezi sa neizvršenjem domaće odluke donesene protiv društvenih/državnih preduzeća. Imajući u vidu da su pritužbe posnosioca predstavke predmet dobro ustanovljene sudske prakse (“well-established case-law“), budući da se radi o repetitivnoj povredi, Evropski sud je predstavku komunicirao Vladi Crne Gore uz prijedlog za zaključenje prijateljskog poravnanja.

Naime, supruga podnosioca predstavke je smrtno stradala u saobraćajnoj nesreći 12. septembra 1994. godine, kao putnica u autobusu Javnog saobraćajnog preduzeća „Tara“ iz Cetinja, čiji je osnivač država Crna Gora. Podnosilac predstavke i dužnik (JSP „Tara” Cetinje) postigli su poravnanje pred Osnovnim sudom u Cetinju, kojom prilikom je dužnik preuzeo obavezu da plati podnosiocu predstavke određene novčane iznose na ime naknade materijalne i nematerijalne štete.

Navedeni novčani iznosi djelimično su isplaćeni podnosiocu predstavke od strane JSP „Tara“, dok je preostali, veći dio potraživanja na ime naknade nematerijalne štete i troškova postupka, podnosilac predstavke, kao stečajni povjerilac, prijavio u stečajnom postupku pred Privrednim sudom Crne Gore, budući da je nad JSP „Tara“ u međuvremenu otvoren stečajni postupak. Privredni sud Crne Gore priznao je navedeno potraživanje podnosioca predstavke.

Nakon završenog stečajnog postupka, Privredni sud donio je rješenje o zaključenju stečajnog postupka, a potraživanje podnosioca predstavke je ostalo neizmireno jer nije bilo dovoljno raspoloživih sredstava za isplatu povjerilaca. Apelacioni sud Crne Gore odbio je žalbu koja je izjavljena protiv navedenog rješenja Privrednog suda i isto potvrdio, dok je Ustavni sud Crne Gore odbacio ustavnu žalbu podnijetu protiv rješenja Apelacionog suda iz proceduralnih razloga.

Stoga, sudsko poravnanje zaključeno u korist podnosioca predstavke 28. februara 1996. godine ostalo je do današnjeg dana djelimično neizvršeno.

Član 6 stav 1 Konvencije štiti izvršenje pravosnažnih, obavezujućih sudskih odluka. Pravo na izvršenje odluka koje donese bilo koji sud predstavlja sastavni dio „prava na sud”. Da nije tako, član 6 stav 1 bio bi lišen svakog korisnog dejstva. U tom smislu, iako izvjesno kašnjenje u izvršenju presude može biti opravdano u određenim okolnostima, ono ne smije da bude takvo da narušava pravo stranke na izvršenje presude. Na taj način shvaćeno izvršenje mora biti cjelovito i iscrpno, a ne samo djelimično i ne smije biti spriječeno, obezvrijeđeno ili neopravdano odloženo.

Imajući u vidu odluku koja je danas objavljena u odnosu na Crnu Goru, ali i činjenicu da se veliki broj predmeta pred Evropskim sudom u odnosu na Crnu Goru u smislu člana 6 Konvencije odnosi upravo na neizvršenje pravosnažnih sudskih odluka kao aspekta prava na pravično suđenje, kao zastupnik Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava, imam obavezu da skrenem pažnju svim nadležnim organima da nerazumno dugo kašnjenje u izvršenju obavezujuće sudske odluke može predstavljati povredu Konvencije, zbog čega državi mogu biti nametnute dodatne finansijske obaveze,do čega je i došlo u konkretnom predmetu.

Državni organi su ti koji snose odgovornost da obezbijede izvršenje presuda donijetih protiv države i to počev od datuma kada presuda postane obavezujuća i izvršna. Prema standardima Evropskog suda, državni organ ne može se pozvati na nedostatak sredstava ili drugih resursa kao izgovor za neplaćanje duga po presudi.

Stoga, imajući u vidu načelo međunarodne odgovornosti države prema Konvenciji, smatram da je za budući napredak Crne Gore neophodno da svi državni organi ulože dodatne napore i proaktivno postupaju prilikom vršenja svojih nadležnosti, kako bi doprinijeli uspostavljanju pravičnog i efikasnog pravosudnog sistema u kojem će pravda biti dostižna i jednaka za sve pojedince. Suprotno postupanje moglo bi se nepovoljno odraziti, kako na međunarodnopravni ugled i status Crne Gore, tako i na njen budžet.