Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS)

Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS) je najsveobuhvatnija regionalna bezbjednosna organizacija koja sa svojih 57 učesnica obuhvata cijelu Evropu, Evroaziju i evro-atlantski region. OEBS doprinosi jačanju za stabilnosti, mira i demokratije za više od milijardu ljudi, kroz politički dijalog o zajedničkim vrijednostima i kroz praktičan rad koji doprinosi održivom napretku. Sveobuhvatni koncept bezbjednosti OEBS-a obuhvata političko-vojnu; ekonomsko-ekološku; i ljudsku dimenziju.

Saradnja Ministarstva odbrane i OEBS-a

MONDEM

Saradnja Ministarstva odbrane i OEBS-a se odvija kroz političko-vojnu dimenziju, sa fokusom na oblast kontrole naoružanja.

Od obnove nezavisnosti Crne Gore pa do danas, riješeno je preko 86% viškova ubojnih sredstava, te u Crnoj Gori nema više municije sa nestabilnim barutom i broj skladišta ubojnih sredstava se smanjio. 

U skladu sa Memorandumom o saradnji u oblasti tehničkih aspekata demilitarizacije konvencionalne municije u okviru programa razvoja kapaciteta za demilitarizaciju i sigurno skladištenje (SALW) za Crnu Goru, koji je potpisan između UNDP-a, OEBS-a i Ministarstva odbrane Crne Gore, 18.05.2009. godine, formiran je MONDEM program, koji je obuhvatao: Uništenje hemijski opasnih materija; rješavanje viškova oružja, uništenje viškova UbS i rekonstrukcija skladišta UbS, koji je, u decembru 2018. uspješno završen.

U okviru MONDEM-a u periodu od 2007. godine do decembra 2018. godine, uništeno je 3300 tona teškog naoružanja, neutralizovano 1800 tona viškova zastarjele i opasne municije, izvršeno je bezbjedno odlaganje 128 tona toksičnih materijala, ali su realizovana i infrastrukturna uređenja skladišta municije. Na ovaj način je smanjen rizik po bezbjednost građana, kao i rizik od zagađenja životne sredine.

Stoga je MONDEM program prepoznat u međunarodnoj zajednici kao jedan od najuspješnijih projekata u ovoj oblasti. Kao takav je i naveden u OEBS-ovom Priručniku o dobrim praksama međunarodne podrške i publikaciji UNDP-a o uspješnim projektima.  

Ublažavanje bezbjednosnih rizika povezanih sa malim oružjem i lakim naoružanjem i zalihama konvencionalne municije u Crnoj Gori

Ministarstvo odbrane je nastavilo da jača kapacitete i rješava pitanja koja proizilaze iz ove oblasti. S tim u vezi, na sistematičan način su istraženi svi izazovi i potrebe za razvoj održivog sistema upravljanja životnim ciklusom naoružanja i ubojnih sredstava „life cycle management“.

U vezi sa tim, MO je, u saradnji sa OEBS-om, pokrenulo novi projekat pod nazivom Ublažavanje bezbjednosnih rizika povezanih sa SALW i SCA (novembar 2020. - avgust 2023. godine) i isti će se fokusirati na sljedeće: 

• Podršku i savjetovanje u prenosu međunarodnih iskustava najboljih praksi OEBS-a u odabranim oblastima upravljanja životnim ciklusom municije, eksplozivnih materija i naoružanja;

• Uspostavljanje nadzora nad zalihama municije; 

• Obezbjeđivanje vozila sa ADR sertifikatom.

OEBS-ov Kodeks ponašanja o političko-vojnim aspektima bezbjednosti - CoC

Države učesnice OEBS-a su prepoznale važnost demokratske civilne kontrole nad bezbjednosnim snagama. Godine 1994. FSC je usvojio Kodeks ponašanja o političko-vojnim aspektima bezbjednosti, koji je važan dokument u upravljanju bezbjednosnim sektorom.

Kodeks ponašanja u političko-vojnim aspektima bezbjednosti, jedan je od najbitnijih normativnih dokumenata u OEBS-ovom političko-vojnom djelovanju i predstavlja značajan dokument za upravljanje sektorom bezbjednosti. Kroz Kodeks ponašanja države učesnice OEBS-a, se između ostalog, obavezuju na principe demokratske kontrole oružanih snaga i vladavine prava u odnosu na nacionalne sigurnosne politike i doktrine.

Ministarstvo odbrane je tokom 2019. godine, povodom obilježavanja 25 godina od potpisivanja Kodeksa ponašanja u političko-vojnim aspektima bezbjednosti, organizovalo niz aktivnosti u cilju promovisanja ovog vizionarskog dokumenta na nacionalnom nivou.

Kontrola naoružanja 

• Implementacija sporazuma o podregionalnoj kontoli naoružanja, član IV, Aneks 1-B, Dejtonskog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini 

Sporazum o podregionalnoj kontroli naoružanja, član IV, aneks 1-b, Dejtonskog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini čije su članice Srbija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina i Crna Gora, predstavlja jedan od ključnih i suštinskih mehanizama za očuvanje i unaprjeđenje bezbjednosti i stabilnosti u regionu. Cilj Sporazuma je postizanje uravnoteženog i stabilnog nivoa oružanih snaga između ugovornih strana na način koji definiše brojčana ograničenja u pet kategorija konvencionalnog naoružanja (tenkovi, artiljerija kalibra više od 75mm, oklopna borbena vozila, borbeni avioni i jurišni helikopteri) kojima Strane raspolažu.

U procesu implementacije Sporazuma Crna Gora u kontinuitetu pokazuje punu privrženost i opredjeljenost ciljevima i zadacima koje su sve Strane zajedno definisale i time doprinosi ostvarivanju konkretnih rezultata koji su, kako u regionu tako i od strane međunarodne zajednice, prepoznati i ocijenjeni kao veoma pozitivni. 

Crna Gora je predsjedavala Sporazumom o podregionalnoj kontroli naoružanja u drugoj polovini 2020. godine.  

Implementacija Bečkog dokumenta 2011

Bečki dokument 2011 (Vienna Document 2011) u daljem tekstu VD 11, je politički obavezujući dokument. Mehanizmi i odredbe VD 11 za izgradnju mjera povjerenja i bezbjednosti uključuju razmjene godišnjih informacija i verifikaciju evaluacijskim posjetama vojnim jedinicama, inspekcijama specifičnog područja, posjetama vojnim vazduhoplovnim bazama, posmatranjem najavljenih vojnih aktivnosti, posmatranjem obuke i vježbi, upoznavanjem sa novim tipovima oružja, a podstiče i daje okvir za razvijanje i drugih kontakata i šire međunarodne vojne saradnje među državama potpisnicama.

Crna Gora je nakon obnove državne nezavisnosti kao najmlađa država članica OEBS-a započela i sa punom implementacijom Bečkog dokumenta 2011. 

Ministarstvo odbrane, u potpunosti ispunjava sve obaveze iz Bečkog dokumenta na profesionalan i transparentan način i podržava proces modernizacije BD, dajući svoj doprinos jačanju međusobnog povjerenja, saradnji i bezbjednosti u evropskom okruženju

U okviru političko - vojne dimenzije, OEBS nastoji stvoriti veću otvorenost, transparentnost i saradnju i razvio je najnapredniji režim kontrole naoružanja i mjera za izgradnju bezbjednosti i povjerenja na svijetu. Ova oblast rada, između ostalog obuhvata reforme i saradnju u sektoru bezbjednosti, bezbjedno skladištenje i uništavanje malog oružja, lakog naoružanja i konvencionalne municije, kontrolu naoružanja, upravljanje granicama, prevenciju i rješavanje konflikata, borbu protiv terorizma.