Izvještaj sa javne rasprave o nacrtu zakona o izmjenama i dopunama zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti

Izvještaj sa javne rasprave

o nacrtu zakona o izmjenama i dopunama

zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti

Strategija za izvršenje krivičnih sankcija (2017-2021) predstavlja osnovu za reformu i funkcionisanje pravosudnog sistema u dijelu izvršenja krivičnih sankcija. Glavni ciljevi reforme u ovoj oblasti uključuju stalnu reviziju pravnog okvira, dalje jačanje primjene zakona i podzakonskih akata, dodatno smanjenje broja zatvorenika, stvaranje boljih uslova za pritvorenike, reformu obrazovanja i resocijalizaciju zatvorenika sa mogućnostima za rad i zapošljavanje, poboljšanje upravljanja ljudskim resursima i obuke i poboljšanje uslova rada za zaposlene u sistemu izvršenja krivičnih sankcija. Strategijom za izvršenje krivičnih sankcija kao poseban strateški cilj predviđeno je jačanje institucionalnih kapaciteta Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija i potreba za preduzimanje mjera tretmana i resocijalizacije za pritvorena lica i osuđenike, kao i predviđene su aktivnosti za unapređenje tretmana, rada i zapošljavanja zatvorenika, unapređenje zdravstvene zaštite, poboljšanje tehničke bezbjednosti, razvoj ljudskih resursa kroz kontinuiranu obuku  u Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija. U skladu sa ovim strateškim  ciljem Akcionim planom za implementaciju Strategije za izvršenje krivičnih sankcija definisane su i mjere i aktivnosti koje treba preduzeti u pravcu jačanja sistema izvršenja kazni zatvora u kom pravcu su i predložene zakonodavne izmjene

 

Skupština Crne Gore je u junu 2015. godine donijela Zakon o izvršenju kazni zatvori, novčane kazne i mjera bezbjednosti (“Službeni list Crne Gore”, broj 036/15 od 10. jula 2015. godine) koji je stupio na snagu 18. jula 2015. godine, a koji je usklađen sa međunarodnim standardima, uglavnom sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima, Evropskim zatvorskim pravilima, kao i brojnim preporukama Komiteta ministara Savjeta Evrope.

 

Najznačajnije novine u Zakonu o izvršenju kazni zatvori, novčane kazne i mjera bezbjednosti bile su: uvođenje izvršenja kazne zatvora u prostorijama za stanovanje, uvođenje savremenih mehanizama izvršenja kazni zatvora koje korespondiraju sa evropskim standardima i praksom u ovoj oblasti, postizanje veće humanizacije izvršenja kazni zatvora, zatim povećanje radnog angažovanja zatvorenika, formiranje tzv. otvorenog odjeljenja zatvora, kao i uređivanje pitanja zasnivanja radnog odnosa i prava i dužnosti službenika Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija. Ovim zakonom stvoreni su uslovi za postizanje većeg stepena resocijalizacije i reintegracije zatvorenika u društvo, ali i veći nivo zaštite prava zatvorenika tokom izdržavanja kazne zatvora koji je osnažen kroz drugostepenost u odlučivanju po pritužbama odnosno po žalbama zatvorenika.

 

Programom rada Vlade za 2018. godinu za III kvartal predviđena je obaveza Ministarstva pravde da izradi Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti, na način da će se zakonom izvršiti usklađivanje sa izmjenama Krivičnog zakonika Crne Gore i otkloniti određene nejasnoće koje su uočene u dosadašnjoj primjeni Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti od jula 2015. godine, kao i da se izvrši usaglašavanje sa novousvojenim Zakonom o državnim službenicima i namještenicima koji se primjenjuje od 1. jula 2018. godine.

 

Predlogom zakona izvršiće se usklađivanje Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti sa novim Krivičnim zakonikom, u pogledu uvođenja kazne dugotrajnog zatvora i zamjene uslova za donošenje odluke o uslovnom otpustu, kao i iz razloga potreba otklanjanja nekih nedostataka koji su se javili u dosadašnjoj praksi primjene zakona od jula 2015. godine, a koji je donio značajne novine u sistem izvršenja kazne zatvora. Takođe, jedan od značajnih razloga izmjena zakona je i usvajanje novog Zakona o državnim službenicima i namještenicima kojim izmjenama se uvode u ovom sistemskom zakonu pravni osnov za propisivanje u posebnom zakonu posebnih zvanja za službenike koji rade na poslovima izvršenja kazni zatvora i pritvora, imajući u vidu specifičnosti ovih poslova i Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija kao organa uprave. Takođe, Zakonom o državnim službenicima i namještencima data je mogućnost posebnih postupaka zasnivanja radnog odnosa pripravnika, kao i posebnih uslova za zasnivanje radnog odnosa u odnosu na one koji su propisani sistemskim zakonom, a tiču se dostojnosti za rad i psihofizičke spsobnosti i načina njihovog utvrđivanja.

 

Nacrt zakona o izmjenama i dopunama Zakona o izvršenju kazni zatvori, novčane kazne i mjera bezbjednosti dat je na javnu raspravu dana 08. juna 2018. godine, objavljivanjem javnog poziva za učešće u javnoj raspravi na internet stranici Ministarstva pravde i na portalu e-uprave. Uz javni poziv, objavljen je i Program javne rasprave, tekst Nacrta zakona sa obrazloženjem i kontakt podaci za dostavljanje primjedbi i sugestija. Javna rasprava, u trajanju od 40 dana od dana objavljivanja javnog poziva, zaključena je 18. jula 2018. godine.

­

 

PRIMJEDBE I SUGESTIJE NA

NACRT ZAKONA O IZMJENAMA I DOPUNAMA

ZAKONA O POSTUPANJU PREMA MALOLJETNICIMA

U KRIVIČNOM POSTUPKU

Na Nacrt zakona o izmjenama i dopunama Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti, predloge i sugestije su dostavili: Sindikalna organizacija Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija, advokat Dalibor Tomović, prof dr Blagota Mitrić (u ime i za račun 700 zatvorenika Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija) i zatvorenik Nebojša Mugoša.

 

Sindikalna organizacija Zavoda za izvršenje krivičnih sankcija predložila je dodavanje novog člana poslije člana 190 koji glasi:

 „Penzijski osnov”

Član 190a

izuzetno od uslova propisanih zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju,pravo na penziju mogu ostvariti zaposleni u zavodu sa najmanje 50 godina života i najmanje 30 godina penzijskog staža, od čega najmanje  10 godina efektivnog  provedenih na poslovima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem.

Izuzetno od stava 1 ovog člana pravo na penziju može ostvariti zaposleni u zavodu za kojeg je prilikom provjera psihofizičkih sposobnosti iz člana 177 ovog zakona utvrđena trajna psihofizička nesposobnost i koji ima najmanje 20 godina efektivnog rada na poslovima na kojima se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem iznos penzije utvrđuje se  primjenom odredbi zakona o penzijsko invalidskom osiguranju .

 Izuzetno od stava 3 ovog člana, ako je to za osiguranika povoljnije, lični koeficijent se utvrđuje na osnovu zarade, odnosno naknade zarade ostvarene  u kalendarskoj godini koja prethodi godini ostvarivanja prava.

Iznos penzije utvrđen primjenom odredbi zakona o penzijsko invalidskom osiguranju , odnosno ovog zakona, uvećava  se za 30%, s tim što iznos te penzije ne može biti veći od najvišeg iznosa starosne penzije utvrđene u skladu sa zakonom kojim se uređuje penzijsko i invalidsko osiguranje.

Kalendarska godina koja prethodi godini ostvarivanja prava iz stava 3 ovog člana je poslednja kalendarska godina u kojoj je osiguranik čitave godine bio u osiguranju i ostvario zaradu odnosno nakndu zarade za svih 12 mjeseci staža osiguranja na poslovima iz člana 8 ovog zakona. ”

 

Razlog za predloženu dopunu jeste to što od ukidanja člana 197a Zakona o PIO, 31.12.2012.godine, redom su usvajane izmjene Zakona o unutrašnjim poslovima, Zakona o agenciji za nacionalnu bezbjednost, Zakona o zaštiti i spašavanju i Zakona o vojsci Crne Gore u kojim su se pitnja penzionizanja pod povlašćenim uslovima propisivala, a koja mogućnost jedino nije data zaposlenima u Zavodu za izvršenje krivčnih sankcija, a mišljenja su da su sve te službe približno sličnih opterećenja, te da treba da imaju i jednake uslove za odlazak u penziju.

 

Odgovor obrađivača: Nije prihvaćen predlog iz razloga što propisivanje penzijskog osnova treba biti uređen Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju, kao sistemskom zakonu, a takođe Vlada je usvojila Plan optimizacije u okviru kojeg će ovo pitanje biti sagledano kroz definisane mjere optimizacije.

 

 

Advokat Dalibor Tomović predložio je da se izmjeni član 121 stav 2 i da glasi : „Ako ne odbaci molbu za uslovni otpust, vijeće će zatražiti izvještaj od Zavoda o okolnostima koje se odnose na ličnost zatvorenika, njegovo vladanje za vrijeme izdržavanja kazne, a naročito da li je disciplinski kažnjavan, ako se na osnovu procjene rizika utvrdi da ne postoje smetnje u pogledu njegove bezbjednosti, izvršavanje radnih obaveza, s obzirom na njegovu radnu sposobnost i da li se zatvorenik tako popravio da se može sa osnovom očekivati da će se na slobodi dobro vladati, a naročito da do isteka vremena za koje je izrečena kazna ne učini novo krivično djelo.“

 

Odgovor obrađivača: Djelimično je prihaćen navedeni predlog i u članu 121 stav 2 brišu se riječi:“njegov raniji život“ , dok nije prihvaćeno da treba brisati “kao i druge okolnosti koji pokazuju da je postignuta svrha kažnjavanja”, jer kroz ovaj dio izvještaja navode se podaci ako je tokom izdržavanja kazne zatvorenik zaključio brak ili postao roditelj ili stekao određenu kvalifikaciju obrazovanja tokom izdržavanja kazne zatvora.

 

 

 

Advokat Dalibor Tomović predložio je brisanje člana 122 važećeg zakona. Razlog za predloženo brisanje jeste to što bi se na taj način  smanjila mogućnost za arbitrarno odlučivanje sudova o uslovnom otpustu. Smatra da procjena da li u spisima predmeta ima dovoljno elemenata i argumeneta za odlučivanje isključivo je u nadležnosti suda pri čemu se osuđenom licu(o čijim pravima se odlučuje) ne daje mogućnost da argumentovano ukaže na okolnost ili činjenice koje mu idu u prilog kao što je to dozvoljeno tužiocu da se izjasni prilikom odlučivanja o uslovnom otpustu osuđenog lica.

 

Odgovor obrađivača: Predlog je djelimično prihvaćen  u dijelu da će se ročište održavati u slučajevima kad podnosilac molbe to zahtjeva, a iz razloga efikasnosti postupanja suda po molbi za uslovni otpust, naročito kada se odlučuje o uslovnom otpustu za kratke kazne.

 

 

Advokat Dalibor Tomović predložio je izmjenu naslova člana 123 na način što se naslov “Zakazivanje ročišta” briše i zamijenjuje se riječima “Ročište o uslovnom otpustu”, kao i u članu 123 stav 1 da se iza riječi “zakona” i zareza dodaju nove riječi “dužan je da u roku od tri dana od dana prijema molbe za uslovni otpust,” i zarez, zatim u članu 123 stav 2 iza riječi “ima” i zareza dodaju se nove riječi “rukovodioca zatvora ili lice koje on ovlasti” i zarez. Razlog za predložene izmjene i dopune ovog člana jeste što potreba za određivanjem jasnih rokova za razmatranje molbi proizilazi iz Preporuke Savjeta Evrope o uslovnom otpustu, Rec. (2003)22 ali i činjenice da se kod kratkih kazni praktično dovodi u pitanje primjena ovog instituta. Zbog ne postojanja rokova za odlučivanje po molbi, kod kraćih kazni, zatvorenik odsluži u cjelosti kaznu dok sud odluči po molbi.

 

Odgovor obrađivača: Prihvaćen navedeni predlog u dijelu izmjene član 123 stav 2 Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti.

 

 

Advokat Dalibor Tomović predložio je da se izmjeni član 124 na način što će se u stavu 2 iza riječi zatvorenika dodati nove riječi “i pročitati izvještaj od Zavoda o okolnostima koje se odnose na ličnost zatvorenika, njegov raniji život, njegovo vladanje za vrijeme izdržavanja kazne, a naročito da li je disciplinski kažnjavan” i tačka, i u istom članu iza stava 2 doda novi stav koji bi glasio “Sud će saslušati rukovodioca zatvora a po potrebi može saslušati i stručna lica iz određenih oblasti koja mogu dati mišljenje o uspješnosti resocijalizacije zatvorenika” i tačka. Ove predloge temelji na normativnim aktima Republike Hrvatske, tačnije na Zakonu o izvršavanju kazne zatvora Republike Hrvatske NN 150/13 koji propisuje obavezu saslušanja upravnika Zavoda  a po potrebi i drugih stručnih lica. Potreba za saslušanjem ovih lica postoji iz razloga što ona mogu najbolje dati sliku o resocijalizaciji i uključenju osuđenika u društvo.

 

 

Odgovor obrađivača: Prihvaćen navedeni predlog u dijelu dodavanja novog stava poslije stava 3 i u tom smislu iza člana 124 stav 3 Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti dodat je stav 4.

 

 

Advokat Dalibor Tomović predložio je i da se član 125 mijenja i glasi “Prije donošenja rješenja vijeće iz člana 120 stav 3 ovog zakona je dužno da posebno cijeni izvještaj od Zavoda o okolnostima koje se odnose na ličnost zatvorenika, njegov raniji život, njegovo vladanje za vrijeme izdržavanja kazne, a naročito da li je disciplinski kažnjavan te iskaz upravnika zavoda i stručnih lica. Vijeće iz člana 120 stav 3 ovog zakona će odmah po okončanju ročišta ili u slučaju iz člana 122 ovog zakona, donijeti rješenje kojim odbija ili usvaja molbu za uslovni otpust.” Razlozi za predloženu izmjenu nisu naznačeni tokom javne rasprave.

 

Odgovor obrađivača: Nije prihvaćen iz razloga što se ne može nametati posebna dužnost sudu prilikom odlučivanja, a svakako izvještaji Zavoda je jedan od osnova za donošenje odluke suda po molbi za uslovni otpust.

 

 

Profesor doktor Blagota Mitrić predložio je da se izmjeni član 3 važećeg zakona na način što će se razraditi značaj resocijalizacije i reintegracije osuđenog u društvo. Sugerisao je da se prilikom izmjene ovog člana koristi doktorska disertacija profesora krivičnog prava Milorada Perovića na ovu temu, čime će se Evropskoj uniji pokazati da Crna Gora zakonima vodi računa o evropskim standardima i o osuđenim licima.

 

 

Odgovor obrađivača: Prihvaćen je predlog, sagledan je član 3 i izvršena je izmjena člana 3 Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti.

 

 

Profesor doktor Blagota Mitrić predložio je da se izmjene i dopune članovi 4 i 5  važećeg zakona, u duhu konvekcijskog prava, a na što obavezuje i član 9 Ustava Crne Gore koji uređuje pravni poredak Crne Gore na način što propisuje da potvrđeni i objavljeni međunarodni ugovori i opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava imaju primat nad unutrašnjim zakonodavstvom i uvijek se primjenjuju u svim odnosima kada domaće zakonodavstvo drukčije reguliše te odnose od međunarodnog prava.

 

Odgovor obrađivača: Nije prihvaćen predlog iz razloga što definisana načela su u skladu sa međunarodnim standardima humanog postupanja i zabrane diskriminacije po bilo kom osnovu za vrijeme izvršenja krivičnih sankcija, a predlagač nije ukazao na neusklađenost u duhu konvencijskog prava.

 

 

Profesor doktor Blagota Mitrić predložio je da se izmjeni i član 121  važećeg zakona. Razlog za predloženu izmjenu jeste taj što se navedenim članom propisuju rigorozni  uslovi za davanje uslovnog otpusta, koji su po njegovom mišljenju u totalnoj suprotnosti sa međunarodnim pravom i odgovarajućim međunarodnim konvencijama i da isti treba izmjeniti u duhu međunarodnog prava, na način što će se omogućiti da se zahtjev za uslovni otpust može podnijeti nakon polovine izdržane kazne, a da se zatvoreniku automatski daje uslovni otpust onog dana kada izdrži dvije trećine kazne. U prilog njegovom predlogu izmjene ovog člana navodi propise koji se odnose na međunarodni krivični sud u Hagu, kojima se propisuje ovako postupanje toga suda, koji je sudio najteža krivična djela, kao ratne zločine i drugo. Slični propisi za uslovni otpust postoje i u skandinavskim zemljama (posebno Švedska i Norveška). Takođe, navodi da prema regionalnom pravu (na primjer Srbija i Bosna i Hercegovina) propisuju da se zahtjev za uslovni otpust može podnijeti i posle polovine izdržane kazne (Bosna), a da će se po automatizmu zatvorenik koji izdrži dvije trećine kazne uslovno otpusti sa izdržavanja kazne (Srbija). Kao razlog za izmjenu ovog člana jeste i to što je stav 2 neustavan i protivan je ustavnom načelu NE BIS IN IDEM iz člana 36 Ustava Crne Gore, što znači da se ne može suditi dva puta o istom, a u ovom članu se propisuje da se po zahtjevu osuđenika razmatra i analizira njegov raniji život, a što je već sve ovo bilo razmatrano prilikom odmjeravanja kazne.

 

Odgovor obrađivača: Prihvaćen navedeni predlog  i izmijenjen  je član 121 Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti u granicama uslova propisanih Krivičnim zakonikom Crne Gore.

 

Zatvorenik Nebojša Mugoša predložio je da se član 121 stav 2 izmjeni i glasi “Ako ne odbaci molbu za uslovni otpust, vijeće će zatražiti izvještaj od Zavoda o okolnostima koje se odnose na ličnost zatvorenika, njegovo vladanje za vrijeme izdržavanja kazne, a naročiti da li je disciplinski kažnjavan, ako se na osnovu procjene rizika utvrdi da ne postoje smetnje u pogledu njegove bezbjednosti, izvršavanje radnih obaveza, s obzirom na njegovu radnu sposobnost i da li se zatvorenik tako popravio da se može sa osnovom očekivati da će se na slobodi dobro vladati, a naročito da do isteka vremena za koje je izrečena kazna ne učini novo krivično djelo”.  Naveo je da postoji više razloga za predloženu izmjenu a jedan od razloga je taj što je u praksi primećeno da sudovi uslovni otpust dosta rijetko koriste, odnosno da je procenat uslovno otpuštenih lica osuđenih na kaznu zatvora u poređenju sa drugim evropskim zemljama (pa i bivšom SFRJ) znatno niži, a da Zakon o izvršenju krivičnih sankcijha iz 2015. godine koji je imao za cilj da olakša primjenu instituta uslovnog otpusta nije u tom pogledu ništa promijenio. Smatra da je tome najviše doprinela postojeća odredba koja zahteva za uslovni otpust ispunjavanje uslova koje je teško utvrditi, kao na primjer da li je u odnosu na uslovno osuđenog postignuta svrha kažnjavanja, te smatra da se zato mora odustati od tog uslova i poći od toga da je za uslovni otpust, pored dvije trećine izdržane kazne, dovoljno da se u toku izdržavanja kazne tako vladao da se sa osnovom može očekivati da za vreme dok traje uslovni otpust neće izvršiti novo krivično delo. Razlog za predloženu izmjenu nalazi i u tome što smatra da uslov da je ispunjena svrha kažnjavanja je neprecizna i nezadovoljava zahtjeve pravne sigurnosti i vladavine prava iz Ustava, kao ni standard stavova Evropskog suda, jer je u nomotehničkom i sadržinskom smislu neprecizna i sadrži niz nejasnoća posebno u postupku njene primjene. Takođe smatra da je razlog u izmjeni ovog člana i zato što odredbe zakona koje dopuštaju neizvjesnost u pogledu krajnjeg efekta i koje u konkretnom slučaju mogu da ograniče prava, odnosno odredbe kojima su propisani nejasni uslovi, po ocjeni Ustavnog suda CG ne mogu se smatrati odredbama koje su zasnovane na načelu vladavine prava”. Utemeljenje u predloženim izmjenama nalazi i u preporukama Savjeta Evrope, Komiteta Ministara preporuka rec(2003)22 komiteta ministara državama članicama o uslovnom otpustu. Navodi da u praksi arbitrarna i proizvoljna primjena odredaba čl.121 Zakona o izvršenju kazne zatvora , novčane kazne i mjera bezbjednosti stvara najviše nezadvoljstva i nepravde kod osuđenih lica, kod istih izaziva stanje pravne nesigurnosti i diskriminacije, kao i potpunu nepredvidljivost postupka i da se opravdano nameće pitanje koja je uopšte uloga ZIKS-a u postupku rehabilitacije kod činjenice da redovni Sudovi ne prihvataju postignute rezultate u rehabilitaciji osuđenih lica, jer se ovakvim postupanjem ignorišući izvještaj ZIKS-a i donošenjem odluka bez ijednog otvaranja ročišta prvostepeni Sudovi, kao i Sudovi koji postupaju u drugom stepenu u potpunosti primjenjuju princip proizvoljnosti u donošenju odluka iz razloga što vijeća koja donose odluke ne znaju ništa o ponašanju osuđenog lica za vrjieme izdržavanja kazne, dok izvještaj specijalizovanih službi, koja su sa osuđenim licem u svakodnevnom kontaktu ignorišu i ne prihvataju.

 

Odgovor obrađivača: Prihvaćen navedeni predlog  i izmijenjen  je član 121 Zakona o izvršenju kazni zatvora, novčane kazne i mjera bezbjednosti u granicama uslova propisanih Krivičnim zakonikom Crne Gore.