Zvijezde nauke i inovacija: Inspirativna predavanja profesorice Sofije Stefanović i istraživača Pavlosa Georgiadisa

Sofija Stefanović, profesorica na Odjeljenju za arheologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu i istraživač sa evropskim grantom za izvrsnost u novosadskom institutu BioSense, održala je predavanje u okviru festivala Otvoreni dani nauke, u Nacionalnoj bilbioteci “Radosav Ljumović” na temu Majke i bebe u praistoriji.

Profesorica Stefanović se bavi istraživanjima ljudskih, životinjskih i biljnih ostataka sa arheoloških lokaliteta. Prva je naučnica u Srbiji čije istraživanje je podržao Evropski istraživački savjet, u okviru programa Horizont 2020, kroz finansiranje projekta BIRTH koji se bavi praistorijskim fertilitetom na Balkanu.

U neolitu se desio veliki demografski porast, što je važan događaj u ljudskoj evoluciji jer bez demografske ekspanzije u neolitu ne bi bilo civilizacije, kazala je profesorica Stefanović.

Za rast fertiliteta postoje samo indirektni dokazi, zato će sada njen projekat BIRTH, ponuditi prve biološke dokaze o evoluciji fertiliteta. Nova ideja koju su dr Stefanović i njen tim dugo razvijali i odbranili pred ERC komitetom za prošlost jeste da se ispitivanjem nalaza ljudskih zuba iz praistorijskog perioda i proučavanjem takozvanih inkrementnih linija u zubnom cementu (od kojih svaka odgovara jednoj godini života), prema kliničkim studijama, može utvrditi trudnoća – ukoliko se ispostavi da su one tamne, zadebljane i mineralizovane.

Analizom ovih linija, tim iz beogradske Laboratorije za bioarheologiju će dobiti statistiku porođaja kod neolitskih žena i tako utvrditi zašto se ljudska populacija u ovom dobu umnogostručila.

Prema njenim riječima, sam čin porođaja je velika nepoznanica za naučnike. Ono što je poznato je da, bez uvećavanja karlice i promjene veličine bebine glave, a koji se desio upravo u neolitu, porođaj bi bio znatno teži i uslovio bi pitanje opstanka civilizacije.

Što više saznamo o fertilitetu, to će nam više pomoći da razumijemo proces rađanja, razloge zašto se neko može ostvariti kao otac ili majka, kao i druge fenomene sa kojima se suočavamo svakodnevno.

Profesorica Stefanović je izrazila želju da svoje istraživanje eventualno proširi u budućnosti i na Crnu Goru, koju rado vidi na svojoj istraživačkoj i naučnoj mapi, što će dodatno doprinijeti upotpunjavanju slike o fertilitetu na teritoriji Balkana, odnosno uzrocima.

Nakon predavanje profesorice Stefanović, istraživač Pavlos Georgiadis je predstavio projekat GROW Observatory, evropsku građansku opservatoriju koja povezuje poljoprivrednike, naučnike i donosioce odluka kako bi se napravila zajednička akcija povodom održivog upravljanja zemljištem, proizvodnje hrane i svjesnosti o zemljištu, koristeći savremenu senzorsku tehnologiju i nauku o podacima.

Projekat se finansira iz EU programa za istraživanje i inovacije, Horizont 2020 i košta 5.5 miliona eura, na period od 3 godine.

Pod vođstvom Univerziteta Dundee iz Velike Britanije, u kolaboraciji 18 partnera iz 8 zemalja, GROW projekat uključuje proizvođače i farmere širom Evrope koji kreiraju i dijele vitalne podatke o zemljištu. Podaci se kasnije koriste kako bi se proizveli bolji klimatski modeli i preciznije prognoze za ekstremne vremenske događaje.

Georgiadis je istakao da je prikupljanje podataka, kao i njihova razmjena, neophodna u današnjem globalno rastućem svijetu, odnosno zemljama okrenutim ekonomiji znanja. Uključivanje građana je od velike važnosti, jer vlade ne mogu samostalno da rješavaju goruće probleme, jer njihovo aktivno učešće samo doprinosi dodatnom prikupljanju informacija, odnosno donošenju efikasnijih rješenja.

U tom kontekstu, Grow Observatory je pravi primjer aktivne građanske zajednice, koja omogućava da nauke bude transparentna i u korist društva, odnosno – za društvo.

U sklopu projekta obezbijeđen je online kurs za sve zainteresovane korisnike, a mobilna aplikacija će biti dostupna već od 15. oktobra.

Više o projektu Grow Observatory pogledajte ovdje: https://growobservatory.org/