JAVNE FINANSIJE

Javni prihodi u periodu januar – septembar 2021. godine iznosili su 1.535,3 mil. € ili 31,5% procijenjenog BDP-a (4.881,3 mil. €) i u odnosu na planirane manji su za 1,8 mil. € ili 0,1% usljed nižeg ostvarenja prihoda jedinica lokalne samouprave. U odnosu na uporedni period 2020. godine, javni prihodi su veći za 215,6 mil. € ili 16,3% kao rezultat značajnog oporavka ekonomske aktivnosti.

Javna potrošnja u periodu januar – septembar 2021. godine iznosila je 1.594,3 mil. € ili 32,7% BDP-a, i manja je za 87,6 mil. € ili 5,2% u odnosu na planiranu, dok je u odnosu na prethodnu godinu manja za 80,6 mil. € ili 4,8%, prvenstveno usljed niže realizacije kapitalnih izdataka, kao i transfera institucijama, pojedinicima, nevladinom i javnom sektoru.

Polazeći od kretanja prihoda i rashoda, u periodu januar - septembar 2021. godine, ostvaren je deficit javnih finansija u iznosu od 59,0 mil. € ili 1,2% BDP-a, što je za 85,8 mil. € ili 59,3% manje u odnosu na planirani, dok je u odnosu na deficit ostvaren u istom periodu 2020. godine manje za 296,2 mil. € ili 83,4%.

BUDŽET CRNE GORE

Trend ostvarenja pozitivnog budžetskog rezultata započet u junu tekuće godine nastavljen je i u trećem kvartalu. Budžetski suficit u tromjesečnom ovogodišnjem periodu (jun, jul i avgust), kao i ostvareni primarni suficit u septembru rezultat je prevashodno efekata ljetnje turističke sezone, kao i unaprijeđene poreske discipline usljed implementacije elektronske fiskalizacije poreskih registar kasa. Takođe, izdaci koji su realizovani u iznosu nižem od planiranog u značajnoj mjeri su doprinijeli ostvarenju suficita.

U periodu januar - septembar 2021. godine dinamika kretanja budžetskih prihoda i rashoda uticala je na ostvarenje deficita budžeta u iznosu od 64,6 mil. € ili 1,3% BDP-a, koji je za 108,7 mil. € ili 62,7% manji u odnosu na planirani. Devetomjesečni deficit je manji za 268,3 mil. € ili 80,6% u odnosu na isti period 2020. godine.

Prema tome, deficit budžeta je sa 3,5% BDP-a, koliko je iznosio u periodu januar - maj, smanjen na 1,3% BDP-a za januar - septembar 2021. godine.

Izvorni prihodi budžeta u periodu januar - septembar 2021. godine iznosili su 1.344,6 mil. € ili 27,5% BDP-a, što je u odnosu na uporedni period 2020. godine više za 178,6 mil. € ili 15,3%, dok je u odnosu na plan više za 7,2 mil. € ili 0,5%. 

Najveći rast u odnosu na planirane prihode, kao i u odnosu na isti period prethodne godine, zabilježen je kod prihoda po osnovu PDV-a u iznosu od 38,7 mil. € ili 8,5%, odnosno 104,7 mil. € ili 26,9%, što je najbolji indikator oporavka ekonomske aktivnosti nakon zabilježenog pada od preko 15% u 2020. godini. Takođe, implementacija elektronske fiskalizacije poreskih registar kasa doprinijela je ostvarenom dobrom rezultatu po osnovu naplate ove kategorije.

Uprkos činjenici da još nijesu usvojena predložena zakonska rješenja koja su predviđala povećanje akciza na pojedine akcizne proizvode, a koja su u skupštinskoj proceduri od sredine maja, prihodi od akciza nastavljaju da bilježe rast u odnosu na planirane i to za 5,3 mil. € ili 3,0%. U poređenju sa istim periodom 2020. godine, naplata akciza je veća za 28,9 mil. € ili 18,9%.

Značajan rast u odnosu na prethodnu godinu zablježen je i kod kategorije ostali prihodi u iznosu od 16,4 mil. € ili 54,1% kao posljedica uplate dobiti ostvarene u 2020. godini od privrednih društava u većinskom vlasništvu države. U odnosu na plan, ova kategorija je manja za 12,1 mil. € ilil 20,6% kao rezultat činjenice da se prilikom planiranja uzima procjena finansijskih rezultata privrednih društava, a uplate su shodno njihovim konačnim finansijskim iskazima.

Prihodi od poreza na dohodak niži su u odnosu na plan u iznosu od 15,5 mil. € ili 15,3%, kao rezultat planiranih, a nerealizovanih efekata Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica zbog neusvojenog Predloga zakona o poreskoj administraciji, kojim je trebalo da budu stvorene pretpostavke za ubiranje prihoda po osnovu oporezivanja neprijavljenih prihoda, a koji je u skupštinskoj proceduri od sredine maja ove godine. U odnosu na isti period prethodne godine, prihodi od poreza na dohodak su veći za 3,1 mil. € ili 3,8%.

Izdaci budžeta u periodu januar - septembar 2021. godine iznosili su 1.409,2 mil. € ili 28,9% procijenjenog BDP-a i u odnosu na planirane manji su za 101,5 mil. € ili 6,7%. U odnosu na isti period 2020. godine, izdaci budžeta manji su za 89,6 mil. € ili 6,0%.

Manje ostvarenje u odnosu na planirane zabilježeno je kod gotovo svih kategorija izdataka.

U strukturi budžetskih izdataka, tekući izdaci ostvareni su na nivou od 611,5 mil. € i manji su za 36,2 mil. € ili 5,6% u odnosu na planirane. U poređenju sa istim periodom prethodne godine, tekući izdaci su na istom nivou kao i za devet mjeseci 2020. godine.

Kapitalni izdaci su realizovani u iznosu od 107,8 mil. €, što je za 55,6 mil. € ili 34,0% manje od planiranih, dok su u odnosu na izvršenje u istom periodu 2020. godine manji za 41,0 mil. € ili 27,6%. Ostvarenje kapitalnih izdataka u najvećoj mjeri opredjeljuje realizacija koja zavisi od dinamike izvođenja radova, a očekuje se da bude značajno poboljšana u predstojećem periodu, posebno imajući u vidu rokove za završetak izgradnje prioritetne dionice autoputa.

U odnosu na prethodnu godinu, veće ostvarenje izdataka zabilježeno je kod sljedećih kategorija:

Bruto zarada i doprinosa na teret poslodavca u iznosu od 30,0 mil. € ili 8,1% usljed povećanja zarada u sektorima zdravstva i prosvjete, kao i različitog tretmana fonda bruto zarada Univerziteta Crne Gore tokom 2020. godine u odnosu na period privremenog finansiranja tokom 2021. godine.^[1]

Otplate obaveza iz prethodnog perioda kao rezultat prinudne naplate po osnovu duga „Montenegro Airlines“ prema „Aerodromi Crne Gore“.

Otplate garancija usljed izvršenih obaveza po osnovu aktivirane garancije po kreditu kineske Exim banke, za brodove Crnogorske i Barske plovidbe.

LOKALNA SAMOUPRAVA

Izvorni prihodi budžeta jedinica lokalne samouprave u periodu januar - septembar 2021. godine iznose 190,7 mil. € ili 3,9% BDP-a i veći su u odnosu na ostvarenje u istom periodu 2020. za 36,9 mil. €, dok su u odnosu na planirane manji za 9,0 mil. €.

Izdaci budžeta lokalne samouprave  u periodu januar - septembar 2021. godine iznose 185,1 mil. € ili 3,8% BDP-a, što je za 9,0 mil. € više u odnosu na isti period 2020. godine, dok su u odnosu na plan izdaci veći za 13,9 mil. €.

U posmatranom periodu 2021. godine zabilježen je suficit lokalne samouprave u iznosu od 5,6 mil. € ili 0,1% BDP-a.

[1] U 2020. godini svi troškovi Univerziteta Crne Gore (uključujući i bruto zarade) bili su planirani na izdatku Transferi dok je privremenim finansiranjem izvršena reklasifikacija po izdacima što je uvećalo ukupan fond bruto zarada u 2021. godini