Reagovanje povodom navoda objavljenih u dnevnom listu „Pobjeda“

U cilju preciznog i tačnog informisanja javnosti, Ministarstvo odbrane Vlade Crne Gore povodom netačnih navoda koje u kontinuitetu iznosi dnevni list „Pobjeda“, a sa apelom da se isti u tom dnevnom listu i ostalim mediijma koji su ih prenijeli, isprave.

Naime, u tekstu objavljenom u “Pobjedi” dana 06.03.2021. godine, pod naslovom „Aleksandar Šaranović podnio ostavku nakon samo 35 dana“, autor teksta i glavni odgovorni urednik “Pobjede” je naveo čitav niz netačnih informacija i tvrdnji u vezi sa postavljenjem u okviru Obavještajno-bezbjednosnog direktorata (dalje: OBD) Ministarstva odbrane.

Osnovni cilj našeg reagovanja je obezbjeđivanje mogućnosti javnosti Crne Gore da stekne jasan uvid u datu situaciju i da stekne kompletnu, a prije svega, činjenično tačnu sliku.

Gospodin Aleksandar Šaranović je imenovan za V.D. generalnog direktora ODB-a na sjednici Vlade održanoj 22.01.2021.godine, a shodno Zakonu o državnim službenicima i namještenicima. U članu 61 stav 1 Zakona o državnim službenicima i namještenicima ("Sl. list RCG", br. 2/2018, 34/2019 i 8/2021), navodi se: „U slučaju prestanka mandata starješini organa uprave, odnosno službe ili licu koje vrši poslove visokog rukovodnog kadra može se odrediti vršilac dužnosti do imenovanja, odnosno postavljenja u skladu sa zakonom, a najduže do šest mjeseci“.

Kako je g. Šaranović iz privatnih razloga odlučio da podnese ostavku, efektivno od 31. marta ove godine, te u cilju poštovanja njegove privatnosti, razloge koji su lične prirode nećemo ni saopštavati. Pravo na zaštitu privatnosti ima svako lice u Crnoj Gori, te ni državni funkcioneri nijesu lišeni istog, a cjelokupna javnost, uključujući i medije, dužna je da to pravo poštuje.

Ističemo da su razlozi za ostavku navedeni u pomenutom „Pobjedinom“ tekstu apsolutno netačni. Osim što su netačni i činjenično kompletno neutemeljeni, smatramo i da su vrlo neprimjereni, te se gotovo graniče sa zlom namjerom, iako ne želimo da vjerujemo da ista postoji kod autora teksta.

Ministarka odbrane, niti neko drugo službeno lice, nikada nijesu izdavali naređenja o kadrovskim pitanjima, na način da se nanese šteta bilo kom pripadniku Ministarstva odbrane i Vojske Crne Gore. Sa indignacijom odbacujemo niz paušalnih tvrdnji navodnih izvora dnevnog lista „Pobjeda“, a koji su opisani u dijelu teksta podnaslova „(NE)PRISTOJNI NALOZI“. Sam podnaslov nema nikakve osnove jer nalozi, odnosno naredjenja mogu biti ili u skladu sa zakonom ili u suprotnosti sa istim.

Nastavak predmetnog teksta nije ništa manje netačan. U dijelu podnaslova „AFERA ZA AFEROM“, nastavlja se sa nizom krajnje malicioznih tvrdnji o navodnoj zloupotrebi ovlašćenja za pristup tajnim podacima, kojim je takodje navodno „ozbiljno kompromitovan sistem vojne i nacionalne bezbjednosti“. Kao dokaze kojim se potkrjepljuje ova netačna tvrdnja, navodi se slučaj postavljenja majora Radula Čovića za člana kolegijuma OBD. Kao prvo, ne postoji kolegijum OBD i major Čović nikada nije postavljen za nikakvog člana kolegijuma. Iz razloga povjerljivosti sistematizacije radnih mjesta u OBD, ne možemo saopštiti tačnu dužnost. Dalje se navodi kako je major Čović bez ikakvih provjera postavljen, jer bi se navodno provjerama došlo do parafraziramo: „otkrića da je major Čović vraćen iz Poljske sa vojnih priprema za vježbu u Letoniji“. U ovoj tvrdnji su tačni jedino čin, ime i prezime majora Čovića, kao i to da je u jednom momentu bio upućen na obuku u Poljsku. Sve ostalo je čista manipulacijama činjenicama, jer major Čović nije išao na obuku za vježbu u Letoniji, već na preduputnu obuku za upućenje u NATO misiju „Odlučna podrška“ u Avganistanu, i to u svojstvu komandanta kontingenta, a na osnovu transparente procedure prijavljivanja i selekcije koju je vršilo Ministarstvo odbrane na čijem se čelu tada nalazio g-din Predrag Bošković.

Major Čović je uspješno završio obuku u Poljskoj i vratio se sa pripadnicima kontingenta Vojske Crne Gore, a nakon dva mjeseca, imenovani je upućen u misiju „Odlučna podrška“. Ponavljamo, apsolutno je netačno da je major Čović vraćen sa obuke iz Poljske, i apsolutno je netačno da je bilo pokušaja kompromitacije podataka o rasporedu jedinica NATO „koje su na isturenom prisustvu na Istoku“. U rečenici u kojoj se pominju jedinice NATO na isturenom Istoku, pretpostavljamo da se misli na misiju „Ojačanog isturenog prisustva“ koju NATO sprovodi u Poljskoj i tri baltičke države. Ovo, primjećujemo, liči na još jednu pogrešnu interpretaciju (ili pogrešno informisanje od izvora na koji se poziva autor), jer obuka u Poljskoj nema nikakve veze sa misijom „Ojačanog isturenog prisustva“. Ovo bi listu “Pobjeda” bilo objašnjeno da je u maniru dobre novinarske tradicije i novinarskog etičkog kodeksa, zatraženo pojašnjenje u odnosu na novinarska „otkrića“.

U sljedećoj rečenici u okviru istog podnaslova „AFERA ZA AFEROM“, nastavlja se obmanjivanje javnosti pogrešnom tvrdnjom (kao i u nizu ranijih tekstova) da je major Čović uhvaćen u kršenju bezbednosnih protokola tokom pokušaja da na USB uređaj snimi i tako kompromituje podatke o rasporedu NATO „koje su na isturenom prisustvu na Istoku“. Ne postoji ni jedan jedini zvaničan dokument koji potvrđuje takve navode, jer ono sto je nepoznato autoru teksta i njegovom eventualnom izvoru (koji ako zaista postoji obmanjuje novinara), je da se USB ne koristi u sistemu NATO Informaciono-komunikacionog sistema, već je procedura izlaska podataka iz zaštićenog sistema regulisana strogim pravilima. Dakle, prema raspoloživim podacima Ministarstva odbrane i OBD, major Čović nikada nije pokusao da izvrši bilo kakvu kompromitaciju putem USB uređaja, a i da je takav pokušaj postojao, ne bi ga bilo moguće realizovati.

U trećem podnaslovu „INSPEKCIJA NOS-A“, ponovo se izlazi iz okvira novinarske etike i kodeksa, pa se povezuje posjeta tima NATO Kancelarije za bezbjednost sa nekim drugim temama iz javnog života, a koje nikakve veze nemaju sa radom Ministarstva odbrane. Napominjemo da je pomenuta posjeta realizovana kao dio aktivnosti iz nadležnosti ovog tijela, a NATO partneri su imali prilike da se uvjere da su krajnje neosnovane medijske spekulacije o navodnom narušavanju informacione bezbjednosti Ministarstva odbrane.

U posljednjem podnaslovu „RAZGRADNJA SISTEMA“, autor tvrdi kako o posjeti stručnjaka NATO nije bilo izjava za medije, ali to stavlja u netačan kontekst, tj. interpretira razloge na pogrešan način. Naime, aktivnosti iz domena bezbjednosnog sektora uglavnom se ne tretiraju po principima javne diplomatije koji važe za neke druge sektore državne politike i drugih oblasti javnog života. S tim u vezi, posjeta eksperata iz NATO Kancelarije za bezbjednost nipošto nije nešto što bi se objavljivalo i najavljivalo putem medija (kao što to ne bi bio slučaj ni kada bi npr. direktor neke partnerske službe dolazio u posjetu direktoru OBD-a ili ANB-a). Ovo ne iz razloga skrivanja aktivnosti državnih organa od očiju javnosti, već jer profesionalni standardi u oblasti bezbjednosti zahtjevaju diskreciju, a ukoliko postoji nešto što zahtjeva pažnju javnosti o tome nadležne institucije daju saopštenja za medije.

Smatramo da je bilo od naglašenog značaja i u skladu sa novinarskim kodeksom i etikom (naročito jer je riječ o vojno-bezbjednosnim temama i NATO), da se prije objave ovakvih navoda kontaktira Ministarstvo odbrane za dodatna pojašnjenja. Na taj način, obezbijedila bi se potpuno i ispravno informisanje javnosti, a prioritet djelovanja medija trebao bi biti interes javnosti.

Sigurni smo da na ovaj način javnost nije tačno informisana i njen interes nije zadovoljen, jer osim pokušaja nanošenja štete ugledu Ministarstva odbrane, teško da se može uočiti neki društveno koristan efekat, posebno ako se ovakvim tekstovima tendenciozno pokušava narušiti ugled institucije, odnosno ugled same države.

Da je zaista cilj ovog teksta da pomogne da ne dođe do urušavanja institucije Ministarstva odbrane, autor bi djelovao u skladu sa jednim od osnovnih načela kodeksa novinara Crne Gore citiramo: „kritički posmatrač nosilaca društvene, političke i ekonomske moći kada izvještava o njima u interesu javnosti“.

Na kraju, moramo istaći da način na koji su tretirane teme koje se tiču Ministarstva odbrane, navode na zabrinutost, jer naprosto nije jasno sa kojim ciljem i za čiji interes bi novinar, koji ima ugled i reputaciju, dozvolio sebi da u kontinuitetu objavljuje tekstove bez traženja komentara Ministarstva obrane, uskraćujući javnosti pravo da ima kompletnu i istinitu sliku o datim temama.

Ne smatramo spornim potrebu da se ove teme obrade od strane bilo kog medija. Novinarstvo smatramo nužnom komponentom sveukupnih društvenih procesa i jednim od najvažnijih korektiva demokratskih društava. Naša zamjerka odnosi se na zloupotrebu novinarstva za bilo koje i kakve ciljeve.

U ovom i sličnim tekstovima smatramo da je povrijeđen kodeks novinara/novinarki Crne Gore, i to u tačkama:

1. Dužnost je novinara/novinarke da poštuje istinu i istrajno traga za njom, imajući uvijek u vidu pravo javnosti da zna i ljudsku potrebu za pravičnošću i humanošću.
2. Za novinara/novinarku su činjenice neprikosnovene, a njegova/njena obaveza je da ih stavlja u pravilan kontekst i onemogući njihovu zloupotrebu, bilo da se radi o tekstu, slici ili tonu. Glasine i pretpostavke moraju se nedvosmisleno naznačiti kao takve. Vijest i komentar obavezno moraju da budu jasno razdvojeni.
3. Obaveza je novinara/novinarke da dopuni nepotpunu i ispravi netačnu informaciju. To se posebno odnosi na informaciju koja može nekome naškoditi. Ispravka mora biti istaknuta na odgovarajući način.

U skladu sa svim navedenim, napominjemo da će Ministarstvo odbrane uvijek biti na raspolaganju listu “Pobjeda” i svim drugim medijima koji žele da objektivno informišu javnost, ali će od druge strane zahtijevati mínimum uvažavanja i pristojnosti, kao i poštovanje načela novinarske profesije.

Upućujemo javni poziv autoru navedenog teksta da, u skladu sa tačkom 3 Kodeksa novinara/novinarki Crne Gore, ispravi navode koje smo označili netačnim i uvaži naš zvaničan stav, ukoliko ne posjeduje materijalne dokaze kojim bi potkrijepio istinitost onoga sto je saznao od “povjerljivog izvora”.

Ministarstvo odbrane i Vlada Crne Gore rade transparentno u interesu građanki i građana, a prvenstveno sa ciljem spriječavanja svih obmana i manipulacija, uključujuči i medijske.