Preliminarni prihodi budžeta[1] u periodu januar-decembar 2023. godine iznosili su 2.565.3 mil. € ili 41.5% procijenjenog BDP-a i veći su za 417.9 mil. € ili 19.5% u odnosu na planirane, dok su u odnosu na uporedni period 2022. godine veći za 569.9 mil. € ili 28.6%. Najznačajnija pozitivna odstupanja zabilježena su kod Prihoda po osnovu poreza na dodatu vrijednost, Prihoda po osnovu poreza na dobit pravnih lica, Doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, Ostalih prihoda i Donacija i transfera.

Prihodi po osnovu PDV-a na nivou godine mjesecom naplaćeni su u iznosu od 1.059,3 mil. € što je za 100,3 mil. € ili 10,5% veće u odnosu na planirane i 151,2 mil. € ili 16,7% veće u odnosu na isti period prethodne godine. Snažan rast prihoda po ovom osnovu rezultat je više faktora od kojih su najznačajniji: rezultati ljetnje turističke sezone, unaprijeđena poreska disciplina, kao i značajan rast uvoza i potrošnje domaćinstava, što uz projektovanu inflaciju najviše opredeljuje rast ove kategorije prihoda.

Prihodi od Akciza, u navedenom periodu, naplaćeni su u iznosu od 323,1 mil. €, što je u odnosu na plan veće za 51,7 mil. € ili 19,0%, odnosno 77,2 mil. € ili 31,4% u odnosu na isti period prethodne godine. Najveći doprinos rastu akciza u 2023. godini zabilježen je kod:

- akcize na mineralna ulja i njihove derivate, i to u iznosu od 179,2 mil. €, što je za 61,1 mil. € ili 51,7% veće u odnosu na isti period prethodne godine.

- akcize na duvan i duvanske proizvode, i to u iznosu od 100,2 mil. €, što je za 8,2 mil. € ili 8,9% veće u odnosu na isti period prethodne godine.

U posmatranom periodu prihodi po osnovu Poreza na dobit pravnih lica iznosili se 151,3 mil. € i veći su u odnosu na planirane za 29,6 mil. € ili 24,4%, dok su u odnosu na uporedni period 2022. godine veći su za 61,1 mil. € ili 67,8%. Uvođenje progresivnih stopa na dobit, rast ekonomske aktivnosti i ostvareni rezultati privrednih subjekata u prethodnoj godini, kao i poboljšanje poreske discipline opredijelili su rast ove kategorije prihoda.

Prihodi po osnovu doprinosa u periodu januar-decembar 2023. godine naplaćeni su u iznosu od 575,7 mil. € što je za 101,0 mil. € ili 21,3% veće u odnosu na planirane, odnosno 112,9 mil. € ili 24,4% veće u odnosu na uporedni period 2022. godine. Ovakvo pozitivno odstupanje prevashodno je rezultat smanjenja neformalne ekonomije na tržištu rada usljed smanjenja poreskog opterećenja na rad, povećanja zarada zaposlenih u javnom sektoru čime je uvećana i osnovica naplate poreza i doprinosa na zarade, veće poreske discipline, kao i efekata implementacije Zakona o reprogramu poreskog potraživanja.

Ostali prihodi u posmatranom periodu iznosili su 181,8 mil. €, što je za 81,6 mil. € veće u odnosu na planirane, dok su u odnosu na uporedni period 2022. godine veći za 152,2 mil. €. Značajan rast ove kategorije prihoda dominantno je rezultat prekida hedžing aranžmana iz 2021. godine, i to u iznosu od 60 mil. €, kao i prenos sredstava naplaćenih u okviru implementacije  projekta „Ekonomskog državljanstva“ u ukupnom iznosu od 68,2 mil. €. Pored navedenog, u 2023. godini  izvršena je uplata u iznosu od 11,6 mil. €, po osnovu uplaćenih dividendi od ostvarene dobiti privrednih društava u većinskom vlasništvu države.

Značajan rast zabilježen je i kod kategorije Donacije i transferi koji su ostvareni u iznosu od 71,3 mil. €, što je u odnosu na plan veće za 29,9 mil. €, i u odnosu na isti period prethodne godine za 36,9 mil. €. Rast navedene kategorije prevashodno je rezultat izvršene uplate sredstava od strane EU, a po osnovu direktne budžetske podrške za energetsku efikasnost.

Prihodi u decembru mjesecu 2023. godine iznosili su 253,8 mil. € i veći su u odnosu na plan za 27,2 mil. € ili 12,0%, i za 35,4 mil. € ili 16,2% u odnosu na decembar 2022. godine.

Izdaci budžeta za period januar-decembar 2023. godine iznosili su 2.555,4 mil. € ili 41,4% procijenjenog BDP-a i u odnosu na planirane veći su za 41,6 mil. € ili 1,7% dok su u odnosu na isti period 2022. godine veći za 309,6 mil. € ili 13,8%.

U strukturi ukupne potrošnje u posmatranom periodu, Tekući budžet izvršen je na nivou 93% ukupne potrošnje, dok je Kapitalni budžet izvršen na nivou od 7% ukupne potrošnje.

Posmatrajući glavne kategorije potrošnje u okviru Tekućeg budžeta, tekući izdaci, u navedenom periodu, realizovani su u iznosu od 1.062 mil. € i u odnosu na planirane veći su za 27,7 mil. € ili 2,7%. U okviru ove kategorije izdataka najznačajnija izdvajanja su kod Bruto zarada i doprinosa na teret poslodavca u iznosu od 643 mil. €, što je u odnosu na plan veće za 15,7 mil. € ili 2,7% i koje su realizovane u skladu sa važećim zakonskim propisima, potpisanim kolektivnim ugovorima i stvarnom obračunu zarada. Zatim, izdaci za kamate su realizovani u većem iznosu od plana za 13,9 mil. € ili 12.7%, Rashodi za usluge u iznosu od 64 mil € što je za 10.6 mil € ili 19.7 % veće od plana, kao i subvencije 74.4 mil € ili 13 mil € odnosno 22% više od plana. Pored navedenog, ostale budžetske pozicije u okviru Tekućih izdataka uglavnom ispod plana, shodno stvarnoj dinamici potrošnje potrošačkih jedinica.

Transferi za socijalnu zaštitu, na kraju godine ostvareni su u iznosu od 825,1 mil. € i veći su u odnosu na planirane za 39,9 mil. € ili 5,1%, dok su u odnosu na isti period 2022. godine veći za 157,8 mil. € ili 23,7 %, što je dominantno rezultat većeg izvršenja po osnovu prava iz oblasti socijalne zaštite i prava iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja, usljed redovnog i vanrednog usklađivanja ovih izdataka shodno važećim zakonskim propisima.

Kapitalni budžet u posmatranom periodu ostvaren je u iznosu od 189 mil. €, što predstavlja 93% realizacije plana. Realizacija kapitalnog budžeta dominatno je ralizovana u okviru potprograma Rekonstrukcije regionalnih i magistralnih puteva u iznosu od 71.6 mil €, odnosno 38% ukupnog kapitalnog budžeta, zatim izgradnje lokalne infrastrukture 32 mil € ili 17%, kao i Projekta očuvanja životne sredine, Razvoja manje razvijenih lokalnih samouprava i Unapređenja turističke ponude na nivou od oko 5%-6% kapitlanog budžeta za svaku oblast pojedinačno.

Izdaci u decembru mjesecu 2023. godine iznosili su 400 mil. € i veći su u odnosu na plan za 163,2 mil. € ili 68,9%, dok su u odnosu na decembar 2022. godine veći su za 30,8 mil. € ili 8,3%. Najveće odstupanje odnosi se na Kapitalni budžet koji je realizovan u iznosu od 60 mil €, što predstavlja 45 mil € više od plana. Bolja realizacija Kapitalnog budžeta evidentirana je u okviru potprograma rekonstrukcije regionalnih i magistralnih puteva u izsnosu od cca 29 mil €, prije svega u okviru projekata 17 020 K01 011 - Rekonstrukcija magistralnog puta M-2 Lepenac-Ribarevina-Poda-Berane, 17 020 K01 002 - Rekonstrukcija puta Berane - Kolašin, dionica Lubnice – Jezerina, 17 020 K01 010 - Rekonstrukcija magistralnog puta M-2 Tivat-Jaz, izgradnja bulevara, 17 020 K01 009 - Rekonstrukcija magistralnog puta M-2 Rožaje-Špiljani sa sanacijom tunela i mostova, zatim u okviru Izgradnja lokalne infrastrukture, za potrebe 17 020 K04 002 - Pomoć lokalnim upravama u rješavanju infrastrukturnih problema (lokalni putevi, gradske saobraćajnice, trgovi, šetališta i ostalo) iznos od 6.7 mil €, kao i drugih projekata.

Pored navedenog, u okviru tekućeg budžeta evidentirano je veće izvršenje od plana u okviru budžetskih pozicija Transferi institucijama, pojedincima, nevladinom i javnom sektoru u iznosu od cca 40 mil € koji je bio namjenjen dominanto namjenjeno potrebama Fonda zdravstva u okviru potporgama 21 011 002 - Zdravstvena zaštita, zatim subvencije su realizovane za 16 mil € više od plana, a dominanto se odnosi na realizacije agro budžeta i plaćanja u okviru budžeta Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, zatim u okviru rashoda za materijal i za potrebe Ministarstva odbrane i nabavke uniformi.

Imajući u vidu realizaciju prihoda i rashoda, u periodu januar-decembar 2023. godine ostvaren je suficit budžeta u iznosu od 10,0 mil. € ili 0,2% procjienjenog BDP-a. U decembru je ostvaren budžetski deficit u iznosu od 146,4 mil. € ili 2,4% BDP-a.

[1] Podaci će biti konačni nakon usvajanja Zakona o završnom računu budžeta Crne Gore za 2023. godinu.