Izvještaj o izvršenju budžeta Crne Gore za 2021. godinu

Kada se isključe troškovi kamata, u 2021. godini zabilježen je primarni suficit u iznosu od 12,5 mil. €

Snažan oporavak ekonomske aktivnosti, vođen uspješnom ljetnjom turističkom sezonom, doveo je do rekordne naplate prihoda u 2021. godini, kao i ostvarenja višemjesečnog uzastopnog suficita budžeta. Zabilježeni pozitivni rezultati su u najvećoj mjeri kompenzovali čak i efekte neusvajanja pojedinih izmjena zakona koji su planirani u sklopu mjera za generisanje novih prihoda. Uz sve to,  kao i zahvaljujući činjenici da su umanjene sve kategorije diskrecione potrošnje, deficit budžeta za 2021. godinu ostvaren je na značajno nižem nivou od planiranog Zakonom o budžetu. Kada se isključe troškovi kamata, u 2021. godini zabilježen je primarni suficit u iznosu od 12,5 mil. €.   

Prema preliminarnim podacima[1], deficit budžeta u 2021. godini iznosio je 101,6 mil. € ili 2,1% procijenjenog BDP-a, što je manje od plana za 73,7 mil. € ili 42,1%, dok je za 324,6 mil. € ili 76,2% manje u odnosu na deficit ostvaren u 2020. godini. Prošlogodišnji deficit budžeta je manji i u odnosu na 2019. godinu i to za 41,7 mil. € ili 29,0%.

Prema preliminarnim podacima, prihodi budžeta u 2021. godini iznosili su 1.910,0 mil. € ili 39,1 % BDP-a i u odnosu na naplaćene u 2020. godini veći su za 271,5 mil. € (16,6%), dok su u odnosu na planirane veći za 29,8 mil. € (1,6%). Naplata prihoda je veća čak i odnosu na 2019. godinu, koja je bila rekordna po ostvarenim prihodima, i to za 24,8 mil. € ili 1,3%.

Zabilježeni rast prihoda prevashodno je rezultat značajnog oporavka ekonomske aktivnosti, a samim tim i oporavka naplate prihoda.

Najbolji indikator oporavka ekonomske aktivnosti, nakon zabilježenog pada od 15,3% u 2020. godini, su prihodi po osnovu PDV-a koji su veći za 162,2 mil. € ili 30,6% u odnosu na naplaćene u 2020. godini, a u odnosu na planirane veći za 80,1 mil. € ili 13,1%. Ostvarenom dobrom rezultatu po osnovu naplate ove kategorije prihoda, u najvećoj mjeri, doprinijela je uspješna ljetnja turistička sezona, kao i sprovođenje elektronske fiskalizacije poreskih registar kasa, odnosno unaprijeđena poreska disciplina.

Uprkos činjenici da nijesu usvojena predložena zakonska rješenja koja su predviđala povećanje akciza na pojedine akcizne proizvode, prihodi od akciza su zabilježili rast u odnosu na planirane i to za 7,7 mil. € ili 3,2%, kao i u odnosu na prethodnu godinu za 43,3 mil. € ili 21,1%. Na rast ove kategorije najveći uticaj, pored oporavka ekonomije, imala je i povećana poreska disciplina, odnosno aktivnosti sprovedene u cilju suzbijanja sive ekonomije na tržištu duvanskih proizvoda.

Prihodi po osnovu poreza na dobit pravnih lica takođe su zabilježili značajan rast u odnosu na planirane u iznosu od 14,7 mil. € ili 24,5%, što je indikator visokog stepena poreske discipline, čak i kada se poslovanje odvijalo u uslovima pandemije. U odnosu na 2020. godinu, prihodi od poreza na dobit manji su za 3,7 mil. € ili 4,7%.

Pored navedenog, kategorija naknade bilježi rast u odnosu na plan u iznosu od 10,6 mil. € ili 26,0% usljed naplate po osnovu programa „Ekonomskog državljanstva“, kao i u odnosu na 2020. godinu u iznosu od 23,3 mil. € ili 83,7%.

Značajan rast u odnosu na prethodnu godinu zablježen je i kod kategorije ostali prihodi u iznosu od 20,4 mil. € ili 54,2% kao posljedica uplate dobiti ostvarene u 2020. godini od privrednih društava u većinskom vlasništvu države. U odnosu na plan, ova kategorija je manja za 7,8 mil. € ili 11,9% kao rezultat činjenice da se prilikom planiranja uzima procjena finansijskih rezultata privrednih društava, a uplate su shodno njihovim konačnim finansijskim iskazima.

Sa druge strane, porezi i doprinosi na zarade bilježe nižu realizaciju u odnosu na planirane u iznosu od 55,5 mil. € ili 7,0% prevashodno kao rezultat planiranih, a nerealizovanih efekata Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak fizičkih lica zbog neusvojenog Predloga zakona o poreskoj administraciji za 2021. godinu, kojim je trebalo da budu stvorene pretpostavke za ubiranje prihoda po osnovu oporezivanja neprijavljenih prihoda. U odnosu na 2020 godinu, prihodi po osnovu ove kategorije veći su za 32,0 mil. € ili 4,9%.

Izdaci budžeta u 2021. godini iznosili su 2.011,6 mil. € ili 41,2% procijenjenog BDP-a i u odnosu na planirane manji su za 44,0 mil. € ili 2,1%, dok su u odnosu 2020. godinu manji za 53,1 mil. € ili 2,6%.

Izvršeno je dodatno fiskalno prilagođavanje kroz smanjenje svih kategorija potrošnje diskrecionog karaktera.

U strukturi budžetskih izdataka, tekući izdaci ostvareni su na nivou od 876,2 mil. € i neznatno su iznad plana - za 2,5 mil. € ili 0,3%. U poređenju sa 2020. godinom, tekući izdaci su veći za 18,1 mil. € ili 2,1%, prevashodno kao rezulat većeg ostvarenja bruto zarada i doprinosa na teret poslodavca usljed povećanja zarada u sektorima zdravstva i prosvjete, kao i različitog tretmana fonda bruto zarada Univerziteta Crne Gore tokom 2020. godine u odnosu na period privremenog finansiranja tokom 2021. godine. [2]

Kapitalni izdaci realizovani su na visokom nivou i iznose 204,5 mil. €, što je za 31,1 mil. € ili 13,2% manje od plana, dok je u odnosu na izvršenje u 2020. godini manje za 25,4 mil. € ili 11,1%. Niže ostvarenje uslovljeno je nižom realizacijom projekta prioritetne dionice autoputa Bar-Boljari, te je taj iznos iznos planiran u budžetu za 2022. godinu.

Prilog: GDDS 12 tabela

*Podaci u GDDS tabeli predstavljaju pregled prihoda i rashoda po ekonomskoj klasifikaciji u jednom mjesecu, u poređenju sa planom i istim periodom prethodne godine.

[1] Podaci su preliminarni do usvajanja Zakona o Završnom računu budžeta Crne Gore za 2021. godinu

[2] U 2020. godini svi troškovi Univerziteta Crne Gore (uključujući i bruto zarade) bili su planirani na izdatku Transferi dok je privremenim finansiranjem izvršena reklasifikacija po izdacima što je uvećalo ukupan fond bruto zarada u 2021. godini